Özet:

Kadın eğitiminin devrin beklenen ve özlenen değişiminin en önemli basamağı olduğunu fark eden Mithat Efendi, bu eğitimin hangi yönde olması gerektiği konusunda da görüş sahibidir. Bunun için daima bir ‘rehber’ kimliğiyle hareket eder, tavsiyelerine uyulması ya da uyulmaması durumunda ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz sonuçları anlatır. Mithat Efendi’nin kendini rehber olarak görevlendirdiği başlıklar arasında kadınların yazı faaliyetleri de vardır. Yazdıklarıyla kadınların edebiyattaki yerlerini ve yollarını belirlemeye çalışır. Herkesin itibar ettiği ve görüşlerine güvendiği bir ‘hoca’ olarak kadınları ellerinden tutar, onları edebiyat dünyasına tanıtır, karşılaştıkları sorunları aşmalarında yardımcı olur ve bir ‘akıl hocası’ gibi sorumluluk içerisinde hareket eder. Ahmet Mithat’ın kalem faaliyeti sadece roman, hikâye ve tiyatro gibi sanat eserleri ve gazete yazılarıyla sınırlı değildir. O, aynı zamanda mektuplarıyla da bir yazı faaliyetini sürdürür ve etki alanını bu anlamda özel yazışmalarla daha da derinleştirir. Mithat Efendi’nin mektupları, kadın - edebiyat ilişkileri konusundaki birçok görüşünü daha samimi bir dille ifade ettiği metinlerdir. Kadınlar ve onların edebiyattaki yerlerini belirlemesi bakımından Fatma Aliye Hanım, Şair Nigâr Hanım ve Şair Fitnat Hanım’a yazdığı mektuplar konuyla ilgili önemli bir içeriği taşırlar. Bu görüşlerin en dikkat çekici olanlarından biri, Mithat Efendi’nin kadınları şiirden uzak tutmaya ve şiir yazmalarını engellemeye çalışmasıdır. Şiirin yaygın kabul gördüğü, ‘edib’ sıfatını almak için neredeyse şiir yazmanın şart olduğu bir geleneğin içinde bu farklı bir tavırdır. Ahmet Mithat Efendi kadınlara kendilerini gerçekleştirecekleri başka bir edebî türü denemeyi teklif eder. Bu romandır. Bu makalede Mithat Efendi’nin kadın yazarlara yazdığı mektuplardan yola çıkılarak kadınlar ve şiir konusundaki görüşleriyle romana yönlendirmenin sebepleri üzerinde düşünülecektir. Mithat Efendi ve devir edebiyatının karakteri üzerinden bakılarak bunların sebepleri konusunda yorumlar yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: