Abstract:

Eğitim örgütleri insanlar ve insan ilişkileri üzerine kurulu olduğundan öğretmen, öğrenci ve okul müdürleri arasındaki ilişki okulun etkililiğinde önemli bir faktördür. Bu sosyal ilişkilerde okul müdürlerinin liderlik davranışları sosyal ilişkilerin niteliğini belirlemede merkezi bir öneme sahiptir. Geçmişten günümüze okul müdürlerinin liderlik tarzlarının okul çıktıları üzerindeki etkisine yönelik sayısız araştırma yapılmıştır. Son yıllarda özellikle okul liderliği araştırmalarında “tek adam” düşüncesine dayalı okul liderliğine yönelik eleştiriler artmış (Elmore, 2000; Özdemir ve Yirmibeş, 2016), karar sürecine katılıma olanak sağlayan, özerkliği destekleyen ve gücün paylaşımına olanak sağlayan paylaşılan liderlik, dönüşümcü liderlik ve demokratik liderlik yaklaşımları öne çıkmıştır. Çağdaş yönetim yaklaşımlarında çalışan, örgütün tüm yönetsel süreçlerinde var edilmeye çalışılmakta ve daha verimli kılınabilmesi için sosyal ilişkilerin önemine dikkat çekilmektedir (Argon ve Yılmaz, 2018). Günümüz liderlik ve yönetim anlayışındaki bu değişimin temelinde; toplumsal ve örgütsel yaşamda gözlenen çok yönlü ve hızlı değişme eğilimi (Adıgüzelli, 2016), yöneticilerin örgütsel süreçlerin bütününü tek başına denetleyebilmesinin yarattığı zorluklar ve çalışanlardan üst düzeyde verim elde etme bulunmaktadır. Liderlik anlayışındaki değişime bağlı olarak son yıllarda okul örgütlerinde ele alınmaya başlanan (Koçak, 2016; Lee ve Nie, 2014, 2015..) yeni sayılabilecek bir liderlik yaklaşımı da güçlendirici liderliktir. Güçlendirici liderlik çalışanların görevlerini başarmak ve içsel motivasyonlarını arttırmak için bir dizi lider davranışları aracılığıyla takipçilere özerklik ve sorumluluk verme, gücü paylaşma süreci olarak tanımlanmaktadır (Amundsen & Martinsen, 2014; Sharma & Kirkman, 2015; Lee ve Nie, 2014). Alan yazınında güçlendirmenin genellikle olumlu etkileri üzerinde durulmaktadır. İlgili araştırmalarda güçlendirmenin, sosyo-ekonomik durumu kontrol ettikten sonra bile, öğrencilerin okuma ve matematik başarısının önemli bir göstergesi olduğu (Sweetland ve Hoy 2000), öğretmenlerin mesleki bağlılığını (Bogler ve Somech, 2004), mesleki tükenmişliğini (Dee, Henkin, ve Duemer, 2003) etkildeği, işten ayrılma niyeti (S.Stander ve W.Stander, 2016), örgütsel vatandaşlık davranışı (Cheasakul ve Varma, 2015; Raub ve Robert, 2015) ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Genel sonuç, güçlendirici liderliğin genellikle arzu edilen bir liderlik yapısı olduğu yönündedir. Bazı çalışmalarda (Cheong, Yammarino, Dionne, Spain ve Yu Tsai, 2019) güçlendirici liderliğin takipçilerin iş gerilimini arttırdığına yönelik bulgular elde edilirken Kim, Beehr, Matthew ve Prevett (2018) güçlendirici liderliğin etkisinin karmaşık olduğunu, Short ve Rinehart (1992) ise öğretmenleri karar sürecine katmanın çatışmayı arttıracağını iddia etmiştir. Bunların yanında öğretmenlerin güçlendirilmesi ve çeşitli örgütsel davranış değişkenleri (iş doyumu, örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaşlık davranışı vb.) arasındaki ilişkilerin kültürel açıdan hassas olduğu bağlamsal olarak tanımlanan bu yapıların sosyal olarak yapılandırıldığı, dolayısıyla farklı kültürel ortamlarda araştırılması gerektiği önerilmektedir (Jiang, Li, Wang ve Li, 2018; Zembylas & Papanastasiou, 2005).

Keywords: