Abstract:

Türk dili tarihinde önemli bir yere sahip olan Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından Karahanlı Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Asıl yazması kayıp olan eserin günümüze üç nüshası ulaşmıştır. Elimizde bulunan nüshalar Viyana (Herat), Mısır (Kahire) ve Fergana nüshalarıdır. Nüshalar birbirinden farklı tarihlerde ve farklı merkezlerde istinsah edildikleri için her bir nüshada diğer nüshalarda yer almayan sözcükler bulunmaktadır. Kutadgu Bilig’in metin yayınını Reşit Rahmeti Arat yapmıştır. Arat’ın ömrü vefa etmediği için Kemal Eraslan, Osman Fikri Sertkaya ve Nuri Yüce, Arat’ın hazırladığı tenkitli metni esas alarak Kutadgu Bilig dizinini hazırlamışlardır. Tenkitli metinde dipnotla gösterilen bazı sözcükler dizine alınmamıştır. Bu sözcüklerin bir kısmı Türkçenin tarihî seyrindeki ses değişmeleri (/ḏ/>/y/ ‘toḏ-’ ~ ‘toy-’ /ġ/>/v/ ‘yaġuk’ ~ ‘yavuk’ vb.) neticesinde, diğer bir kısmı ise müstensihin metni farklı anlaması veya ilgili sözcüğün denk çiftini (yoḳuş ~ aġış) kullanmayı tercih etmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu açıdan söz konusu özelliğe sahip kelimelerin de dizinde bir şekilde yer alması, Kutadgu Bilig nüshalarının söz varlığının daha eksiksiz bir şekilde ortaya konulması bakımından önem arz etmektedir. Çalışmamızda Kutadgu Bilig nüshalarında bu özelliğe sahip sözcükler incelenmiştir. Söz konusu sözcükler Ses Değişmesinden Dolayı Dizine alınmayan Sözcükler, Dizine Alınmayan Alıntı Sözcükler ve Dizine Alınmayan Türkçe Sözcükler başlıkları altında değerlendirilmiştir.

Keywords: