Abstract:

Avrupa’da modern hapishane sisteminin ortaya çıkışı 16. yüzyıla kadar uzanırken, Osmanlı Devleti’nde ancak 19. yüzyılın ortalarında bu mümkün olabilmiştir. Birçok toplumda ceza başlangıçta fiziki olarak verilirken zamanla bu cezalar kişisel hürriyeti kısıtlayıcı cezalara dönüşmüştür. Bununla birlikte cezalandırmalar toplumların kültürel yapısına göre ve gelişmişlik düzeyine göre farklılık göstermiştir. İlk Türk devletlerinde de başlangıçta bedene yönelik cezalar verilirken zamanla hapis cezaları uygulanmaya başlamıştır. İlk modern hapishanelerin ise önce Avrupa’da daha sonra Amerika’da ortaya çıktığı görülmektedir. Benzer şekilde Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ortalarına kadar suçlularla ilgili olarak verilen cezalar bedene yönelik iken Tanzimat ile birlikte hürriyeti kısıtlayıcı hapis cezalarına dönüşmüştür. Osmanlı hapishanelerinin genel bir değerlendirmesi yapıldığında pek çok fiziki noksanlıklar göze çarpmaktadır. Aslında imparatorluğun son dönemde yaşadığı sıkıntıların yansımasını kurumların genelinde olduğu gibi hapishaneler özelinde de görmek mümkündür. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı Osmanlı Devleti’nin pek çok savaşla uğraşmak zorunda kaldığı bir dönemdir. Bütün bu olumsuz etkenlerin yanı sıra ekonomik sıkıntılar ile birlikte salgın hastalıklar da devleti ve toplumu olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Asayişsizlik olaylarının artmasıyla birlikte hapishane nüfuslarının da artışa geçtiği görülmektedir. Zaman zaman çıkarılan af kanunlarıyla hapishanelerdeki mahkûm nüfusu azaltılarak, fiziki noksanlıklar giderilmeye çalışılmıştır. Bütün bunlara rağmen 19. yüzyılın ikinci yarısı ceza hukukunda önemli değişikliklerin yapıldığı bir dönem olarak dikkati celp etmektedir. Bu çalışmada Osmanlı hapishanelerinin genel bir değerlendirmesi yapılarak, Gerede kazasında bulunan erkek ve kadın hapishanesinin durumu incelenmiştir.

Keywords: