Abstract:

Bir şive içinde meydana gelen, söyleyiş ve ses farklarına dayanan ağız, bir ülkede çeşitli bölgelerde, şehirlerde, ilçelerde hatta köylerde bile görülebilir. Söz konusu olan farklılık, biçimsel bir farklılık değil, bir ses değişimidir. Standart yazı dilleri dışında, dünya dillerinin ağızları vardır ve bu ağızlar coğrafi, ekonomik, kültürel ve sosyolojik etkilerle birbirlerinden çeşitli oranlarda farklılaşırlar. Günlük kullanımda ağız ve şive birbirlerinin yerine kullanılmaktadır, fakat ağız açıklamada da belirtildiği gibi şive içinde yer almaktadır. Türkiye Türkçesi bir şive Adana veya Çukurova ağzı ise, bu Türkçe içinde yer alan ve belirli bir bölge içinde görülen söyleyiş farklarıdır. Söyleyiş ve ses farklılıklarından oluşan ağız özelliklerinin yanı sıra bir ağzın hâkim olduğu bölgelerde kullanılan bazı kelimelerde de farklılıklar görülebilir. Bir bölgeye ait olan ve sadece bu bölgede kullanılabilen bir kelime bazen farklı bölgelerde anlam ifade etmeyebilir. Bunun yanı sıra, zamanla bu bölgesel kelimeler kullanımdan düşebilir. İşte bu çalışmada Adana iline özgü kelimelerin kullanım sıklıklarına bakılarak, teknolojik, ekonomik, sosyolojik ve kültürel boyutlarda gelişen dünyada bireylerin Adana ağız özelliklerine ne sıklıkta yer verdiği irdelenmeye çalışılmıştır. Betimleyici araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada 66 katılımcı yer almıştır. Belirlenen ağızsal yapıların katılımcılar arasındaki kullanım sıklığına bakmak için SPSS 20.0 kullanılmıştır. Ele alınan Adana yöresi ifade ve kelimelerinin büyük bir kısmı bugün kullanılmazken abov, dönek, dam, he, cibinlik, darı, kele, namazla, ökenmek, teker, zaar, vallaha gibi Adana yöresine ait ifadeler hâlâ bilinmekte ve kullanılmaktadır.

Keywords: