Özet:

Öz: Karst Topografyasının çeşitlilik ve yayılış bakımından zengin olmasının yanında, kullanım bakımından da zenginlik arz etmektedir. Karstik şekiller tarihin hemen hemen her döneminde kültürel olarak insanlar tarafından farklı amaçlarla kullanılmıştır. Bu şekillerden genelde üç tarafı kapalı olanlar (mağaralar, dolinler, obruklar, subatanlar, lapyalar vb.) çoğunlukla: barınma, mabet, sığınma yeri, depo (silo), sulama vb. olarak değerlendirilmiştir. Orta Toroslarda (Bolkar Dağları’nda) derinliği fazla, ağız kısmı dar ve genellikle taban kısmında kar bulunan şekillere “Orbuk” adı verilmektedir. Orbuk; Mersin, Tarsus, Silifke ve kısmen de Adana yöresinde özellikle Orta Toroslar içerisinde yer alan Bolkar Dağları’nda Yörükler tarafından kullanılan bir terimdir. Ses olarak “Obruk” kelimesini çağrıştırmakla beraber kullanım ve oluşum olarak oldukça farklı bir anlama sahiptir. Orbuk; yaylacıların hayvanlardan elde ettikleri peynir yağ ve çökelek gibi hayvansal ürünlerin bozulmaktan korunmak amacıyla depolandığı yer manasında kullanılmaktadır. Bu bir mağara, düden (subatan, suyutan), obruk, çökme dolini gibi karstik bir şekil olduğu gibi, bazen de insan eli ile açılmış bir kuyu, içerisi genişletilmiş bir kovuk veya ağız kısmı örülerek kapatılmış bir tabaka aralığı da olabilmektedir. Burada ön plana çıkan şekil değil, ürünlerin depolandığı “doğal soğuk hava deposu” özelliği göstermesidir. Temmuz-Ağustos ayında havanın 20-25 ºC olduğu zamanlar da orbuğun içerisinde sıcaklık -1 ile 4,5 ºC arasında değişmektedir. Bu çalışma Bolkar Dağları üzerinde yer alan orbukları tanıtmakta ve sınıflandırmaktadır. Yaylacıların bu orbukların birçoğunu aktif olarak kullanmaları nedeniyle oldukça ilgi çekicidirler. Orbuklar yaylacıların ürünlerini depoladığı yer olmaları nedeniyle yerlerini tanımadıkları kimselere söylememektedirler. Bu nedenle sahadaki tüm orbuklar gösterilememiştir. Bu çalışmada oluşum itibari ile farklı olan orbuklar örneklem olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: