Abstract:

EĞİTİM KURUMU OLARAK İSLAMİ MEDRESELER İslam dünyasında ilk eğitim kurumu, son peygamber tarafından, hicretten sonra Medine’de, Mescid-i Nebevî’nin avlusunda inşa edilen, Suffa adı verilen müessese olarak tarihe geçmiş eğitim kurumudur. Kur’ân’ın emir ve kurallarının öğrenildiği bu müessese, daha sonra inşa edilen cami içi ve cami dışı eğitim kurumlarına örnek teşkil etmiştir. Daha sonra İslami ilimlerin belli bir kural çerçevesinde öğretime sunulması, eğitim müesseselerinin, ibadet yerlerinin dışında yapılmasını hızlandırdığını ve cami dışı yapılan eğitim kurumlarını, 11. yüzyılın İslam ülkelerinin ilk dönemlerinde görülmüştür. Selçuklular ilk medreseyi 1071‘de Anadoluya yerleşerek kurmuşlardır. Daha sonra 1299 yılında Osmanlı Beyliği’nin kurulmasıyla bir çok medrese açılmış veya başka amaçla kullanılan binalar medreselere çevrilmiştir. Osmanlı’da ilk kurulan eğitim müesseselerinde öğretilen dersler genellikle Kur’ân tefsiri, Hadis ve İslam fıkhı gibi dini eğitime yönelik olmuştur. Sultan Fatih, İstanbul’u feth edip, nakli ilimlerin yanı sıra, akli bilimlerin de verilmesini sağlayan, dönemin en büyük Sahn-ı Seman medreselerini inşa ettirmiştir. Bununla beraber eğitim müfredatının yenilenmesi; medreselerin eğitim düzeyini yükseltmiş, medreselerin gelişmesini sağlamış ve sayılarını arttırmıştır. Kanuni Sultan Süleyman, kurdurduğu Süleymaniye Medreseleri içinde yer alan ilk müstakil tıp medresesini inşa ettirip, daha sonra mevcut olan eğitim müesseselerini, Süleymaniye Medreselerine göre yeniden teşkilatlandırdı. Bu medreseler bir süre sonra Osmanlı Devletinin en ileri durumundaki eğitim müesseseleri olarak tarihte yerini almıştır. 16. yüzyılın sonu itibari ile Osmanlılarda başlayan toprak kayıpları, ülkede ekonomik zorlukları beraberinde getirmiş ve ekonomik zorluklar sosyal değişime sebep olmuştur. Bu durum itibariyle Osmanlı medreselerinin dağılma süreci hızlandırılmış ve yeni eğitim kurumlarının açılmasına sebebiyet vermiştir.

Keywords: