Özet:

Afganistan İslam tarihinin ilk dönemlerinden beri çok sayıda âlim yetiştirmiş ve hadis ilmine büyük katkıları olmuş bir coğrafyadır. Hicri ilk dört asırda Kuteybe b. Saîd, Saîd b. Mansûr, Ebû Dâvûd es-Sicistânî, İbn Hibbân, Hattâbî gibi muhaddisler yetişmiştir. Tarihî süreçte hadis, fıkıh, tefsir ve tasavvuf alanında birçok âlim yetiştiren medrese geleneği Afganistan’da canlılığını korumaya devam etmektedir. Geleneksel medrese eğitimini günümüze kadar sürdüren Afganistan’da çok sayıda medrese bulunmaktadır. Son yüzyıl içinde Afganistan’da başlayan modernleşme hareketi ile birlikte dinî eğitime ve medreselere getirilen yasaklara rağmen yasal olmayan bir eğitim kurumu olarak medreseler varlığını ve işlevselliğini sürdürmüşlerdir. Halihazırda ülkede dinî eğitim veren resmi liseler ve şeriat fakülteleri bulunmakla birlikte medreseler daha büyük rağbet görmektedirler. Özellikle Taliban’ın iktidara geldiği Ağustos 2021 tarihinden sonraki süreçte medreselerin yasal hale dönüştürülecek olması sebebiyle bu medreselere rağbetin artması beklenmektedir. Çalışmamız Afganistan medreselerinin son yüz yıllık tarihi sürecini kapsamaktadır. Hint alt kıtasındaki geleneksel yorumun temsilcilerinden sayılan Diyobend medreselerinin devamı niteliğinde olan Afganistan medreseleri ve özellikle hadis eğitimleri hakkında bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Günümüzde siyasi iktidarı elinde bulunduran medrese kökenli siyasilerin İslam’ı yorumlama biçimleri güncel tartışmaların konusu olmaktadır. Daha çok Hanefî fıkhı ve Maturidî itikadı öne çıkan medreselerin mahiyeti, eğitim müfredatları ve özellikle hadis eksenli bakış açıları aktarılmaktadır. Çalışmamız saha araştırması çerçevesinde nitel araştırma yöntemi kullanılarak Afganistan medreselerinden elde edilen verilere yer vermektedir.

Anahtar Kelimeler: