Semâvî dinlerin sonuncusu olan İslam dini insanlığın baht-ı saadetini garantileyen bir dindir. Müslümanların baht-ı saadeti ise toplumda bazı kanunların konulması ile ancak gerçekleşebilir. Müslüman topluluğunda bu kanunlar ibadet, muamelat, cezalar şeklinde kategorize edilmektedir. İslam Hukukundaki cezalar hudud ve tazir cezaları şeklinde iki kısma ayrılırken, bunun tazir cezaları kısmı ile ilgili cinayetlerin ancak devlet eli ile düzenlenmesi mümkündür. İşte bu yüzden Hz. Peygamber (s.a.v.) ilk başta hisbe teşkilatını resmî kurum olarak tesis etmiştir. Kısaca, hisbe teşkilatı toplumun omurgası kabul edilen ahlakî değerleri asırlarca ayakta tutmuştur. Bundan dolayı İslam tarihinde olduğu gibi Hokand Hanlığı’nda da çok önemli konuma sahip olmuştur. Bu makalenin temel amacı, Hokand Hanlığı’ndaki muhtesiplik kurumu ve yaptığı faaliyetler üzerinde kapsamlı bir ilmî araştırma yapmaktır. Makalede, başta Hokand Hanlığı’nın tarihçesi hakkında kısa bir bilgi verilmiş, ardından muhtesiplik kurumunun idarî sistem içerisindeki önemi üzerinde durulmuştur. Aynı şekilde, muhtesibin tayini, azli, maaşı, yardımcıları gibi konular da ele alınmış, muhtesiplik kurumunun çarşı-pazarda, medreselerde, câmi-mescitlerde, şehrin sokaklarında cenaze ve düğün gibi sosyal aktivitelerdeki icraatların şeriata uygunluğunu kontrol etme gibi faaliyetleri de araştırılmıştır. Son olarak, Hisbe teşkilatının meşrûiyyeti ile birlikte toplumdaki önemi incelenmiş, yukarıda zikredilen faaliyetleri İslam hukuku ve toplum bilimleri açısından değerlendirilerek önemli bulgu ve neticelere ulaşılmıştır.
إن الإسلام آخر الشرائع السماوية التي قامت على صيانة مصالح الناس كاملة، فشرعت لحفظها قوانين لا يستقيم المجتمع المسلم إلا بها، ولا تقتصر هذه القوانين على جانب واحد فحسب بل تشمل جوانب العبادات والمعاملات والعقوبات، وقانون العقوبات الإسلامي يضم الحدود والتعزيرات، التي لا تقام إلا بأمر القضاء حكما، ومؤسسة الحسبة تطبيقا، وقد وضع النبي صلى الله عليه وسلم الأسس الأولى لهذه المؤسسة التي كانت عبر التاريخ الإسلامي ترعى بحفظ القيم والأخلاق التي تعد من أهم أسس المجتمع، وقد احتلت مؤسسة الحسبة موقعا مهما في خانات خوقند، وهذا ما تسلط المقالة الضوء عليه. تهدف المقالة إلى تسليط الضوء على مؤسسة الحسبة في خانات خوقند وتحليل فعالياتها بشكل عميق وواضح، ويرى الباحث أنّ الهدف قد تحقق من خلال مناقشة الموضوعات التي تناولتها المقالة، وهي على النحو الآتي: تاريخ خانات خوقند، ونظامها الإداري وأهمية الحسبة فيها، إضافة إلى تعيين المحتسب وعزله ومعاشه ومعاونيه، وكان له حضورًا في المناسبات (الحفلات) الاجتماعية، كما تناولت المقالة فعاليات مؤسسة الحسبة وإشرافها على الأسواق والمدارس والمساجد والأماكن العامة (أزقة المدن)، وأخيرًا ناقش الباحث مشروعية الحسبة وأهميتها في المجتمع، وعمل على تقييم فعالياتها الفقهية في ضوء مبادئ الفقه الإسلامي وعلم الاجتماع، وقد توصل الباحث إلى نتائج غاية في الأهمية.
Field : İlahiyat
Journal Type : Ulusal
Relevant Articles | Author | # |
---|
Article | Author | # |
---|