Görüntüleme
72
İndirme
14
İslam hukuk edebiyatı türlerinin, özellikle fetvanın uzun sayılabilecek bir zamandan beridir hukuk tarihi, sosyal tarih, hukuk antropolojisi ve iktisat tarihi araştırmalarında veri kaynağı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunun başlıca nedeni fetvaların gerçek kişi ve olaylarla ilgili olmasıdır. Literatürde fetvaların genellikle hukuki spekülasyon ürünü olmadığı ve Müslüman toplumların karşılaştıkları gerçek realitelerden kaynaklandıkları ifade edilmektedir. Bu araştırma temsili isimlerle formüle edilmiş olan bir merkezi Osmanlı fetvasının gerçek kişi ve olaylarla ilişkisine odaklanmakta ve bu bağlamda gerçek hukuki hayatla ilişkili olan fetvaların sosyal bilimler alanındaki önemine dikkat çekmektedir. Araştırma bir ferman ve bir fetvadan hareket ederek fetva-olgu münasebeti ana teması içinde XVI. yüzyıl Osmanlı adalet yönetimine dair entelektüel bir hikâye inşa etmeye çalışmaktadır. Ferman, hükümet etme işlevinin yanında bir mahkeme ve temyiz mercii olarak da faaliyet gösteren Dîvân-ı Hümâyun tarafından 1567 tarihinde çıkartılmıştır. Fetva aynı tarihte şeyhülislamlık makamını işgal etmekte olan Ebüssuûd Efendi’ye aittir. Araştırmanın odaklandığı ferman, hikâyenin kahramanı olan Gümüşlü Ahmet tarafından İstanbul’da Dîvân-ı Hümâyun’dan bizzat alınmıştır. Mahallî yetkililerden zulüm görüp yerel mahkemelerde adalet bulamayan ya da bulamayacağını düşünen kişilerin doğrudan İstanbul’a giderek en üst yargı merciine başvurma hakkı bulunmaktaydı. XVI. yüzyılda bu yaygın bir adalet arama yoluydu. Hikâyenin kahramanı olan Ahmet de adalet için bu yolu kullanmak mecburiyetinde kalmıştır. Bu talihsiz delikanlı Amasya civarında bir kısım mahalli yetkililer tarafından ağır bir zulme maruz bırakıldığını iddia etmektedir. Onun merkezi yetkililere verdiği ifadeye göre Çorum Alaybeyi adamlarına -fermanda net olarak açıklanmayan bir nedenle- Ahmet’i yakalamalarını ve kendisine getirmelerini emreder. Durumdan haberdar olan Ahmet kaçar ve komşusunun evine gizlenir. Alaybeyinin adamları Ahmet’i bulur ve tutuklayıp amirlerine iletirler. Alaybeyi, tutukluyu dağa götürür, zor kullanarak kendisine fi‘l-i şenî‘ yapar ve bu şekilde dağlarda günlerce dolaştırır. Merkezi otorite ilgili kadılıklara Ahmet’in öne sürdüğü bu iddiaları hakkaniyet esaslarına göre soruşturmalarını ve zanlıları şer‘e uygun bir şekilde yargılamalarını emretmiştir. Emre göre kadıların Ahmet’in elindeki fetvaya da bakmaları gerekmektedir. Ahmet yetkililerin dikkatini çekmek ve şikâyetinin etkisini artırmak için dilekçesine bir fetva iliştirmişti. Davanın şeriata muvafık olarak halledilmesinin talep ediyordu. Onu davanın şeriata uygun olarak ele alındığına ikna edecek tek şey davalıların fetva uyarınca cezalandırılmalarıydı. Osmanlı yargısında fetva yerel mahkemelerden en yüksek mahkeme olan Dîvân’a kadar bütün yargılama mercilerinde davayı destekleyici bir argüman olarak kullanılmaktaydı. Şeyhülislamlardan alınan fetvalar taşra müftülerinden alınanlara nispetle daha etkiliydi. Bunun bilincinde olan Ahmet görünüşe göre fetvayı İstanbul’da bizzat Ebüssuûd Efendi’den almıştır. Zira bu olayın yaşandığı sırada şeyhülislam bulunan Ebüssuûd Efendi’ye ait bir fetvada anlatılan olay örgüsü ile fermanda hikaye edilen vaka birbiriyle örtüşmektedir. Bu fetvada Ahmet’in yaşadığını iddia ettiği zulüm temsili isimler üzerinden anlatılmakta, alaybeyine ölüm cezası, alternatif olarak azil, tazir ve hapis cezaları öngörülmekte, adamları hakkında tazir ve hapis cezalarına hükmedilmekte ve dokunaklı bir dille yöneticilerin adaleti temin etme hususunda gevşeklik göstermemesi istenmektedir. Osmanlı yöneticileri bir tarafın zor kullanarak gerçekleştirdiği gayri meşru cinsel ilişkiyi, başka bir ifadeyle tecavüzü, kamu düzenini doğrudan tehdit eden siyasal bir suç olarak görmüş ve ağır bir şekilde cezalandırmıştır. Birçok tekil hükümde tecavüz suçu işleyen kişilerin ölüm cezasına çarptırıldığı görülmektedir. Mağdur Ahmet şikâyetçi olduğu suçun fiilen uygulanan bu ağır cezasından haberdar olmalıydı. Onun İstanbul yolculuğu elbette böyle bir cezayla sonuçlanacak adil bir yargılama başlatmak içindi. Ümitli olmak için iyi bir nedeni vardı: Elinde imparatorluğun en etkili hukuk adamından alınmış ağır cezalara hükmeden bir fetva bulunuyordu ve bu fetva kadıların vereceği hükümde -bağlayıcı olamasa bile- çok etkiliydi. Fetvada hükmedilen ağır cezalar doğrudan Hanefi ceza siyasetinin bir yansımasıydı. Hanefi hukukunda karşılıklı gönüllülüğe dayanan oğlancılık fiilinin standart cezası tazir ve hapis olmakla birlikte fiilin âdet halinde getirilmesi halinde olağanüstü bir yaptırım olarak kamu otoritesinin siyaseten ölüm cezası uygulamasına cevaz verilmiştir. Hanefi fakihler bu fiili ilk defa işleyenler için de birçok durumda siyaseten ölüm cezasını meşru kabul etmişlerdir. Eğer alaybeyi ve adamlarına isnat edilen suçlar şer‘an sabit olursa ve şeyhülislam fetvası da dikkate alınırsa büyük bir ihtimalle alaybeyi ölüm cezasına, adamları ağır dayak ve uzun süreli hapis cezalarına çarptırılacaktı. Merkezi yetkililerin Ahmet’in elindeki fetvaya bakılmasını istemeleri oradaki cezaları zımnen uygun buldukları ve şer‘an hükmedilmesi halinde her birini onaylayacakları anlamına gelmektedir. Bir ferman ve bir fetva eşliğinde inşa edilmeye çalışılan bu entelektüel hikâye zaman, mekân, kişi vb. bütün reel izlerin bilinçli olarak silinmiş olduğu temsili anlatımlı merkezi Osmanlı fetvalarıyla günlük hayattaki somut olaylar arasında güçlü ilişkilerin bulunduğunu göstermektedir. Fetva reel hukuk yaşamıyla olan güçlü ilişkisi sebebiyle başta hukuk tarihi olmak üzere sosyal bilimler açısından ihmal edilmemesi gereken önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Hayatın muhtelif alanlarına dair toplum bireyleri tarafından sorulmuş sorular ve bu sorulara verilen cevaplar o toplumun din ve hukuk anlayışlarının yanında günlük yaşam, aile ilişkileri, örf ve âdetler, kültürel değerler hakkında da önemli ipuçları içermektedir. Mesela sadece bu çalışmaya konu olan fetvadan XVI. asrın ikinci yarısında Amasya civarında ehl-i örf-reaya ilişkileri, adalet arama yolları, zalim örfi yetkililere karşı komşular arası dayanışma, cinsel suçların işlenme biçimi, muhtelif ceza tipleri, dini otoritelerin halk ve devlet nazarındaki yeri gibi birbirinden farklı birçok konuda izlenimler edinmek mümkündür. Osmanlı dönemine ait fetvaların belli usullerle tetkik edilmesi ve ilgili tarihsel belgeler eşliğinde yorumlanması Osmanlı toplum yaşamının gizli kalmış pek çok yönünün ortaya çıkmasına hizmet edecektir.
The Islamic legal literature has been used as a source of data in law history, social history, law anthropology and economic history studies, especially since a long-standing period of fetvan. The main reason for this is that fetals are related to real people and events. In literature it is stated that fetals are often not a product of legal speculation and that they are derived from real realities that Muslim communities encounter. This research, formulated with representative names, focuses on the relationship of the Ottoman fetus with real persons and events, and in this context highlights the importance of fetus related to real legal life in the field of social sciences. The research is on the main topic of fetva-olgu relationships by moving from a ferman and a fetva in XVI. The century Ottoman is trying to build an intellectual story about the rule of justice. Ferman was issued in 1567 by Dîvân-i Hümâyun, who also acts as a court and appeal mercii in addition to his rule function. The fetva belongs to the Ebüssuûd Efendi, who is occupying the shishulism authority at the same time. The research focused on the ferman was taken personally from Dîvân-i Hümâyun in Istanbul by Silverly Ahmet, the hero of the story. Those who were persecuted by local authorities and thought they could not or could not find justice in local courts had the right to apply directly to the Supreme Court of Istanbul. The XVI. In the century this was a widespread path to justice. The hero of the story, Ahmet, has also been forced to use this path for justice. This unfortunate boy claims that some of the surrounding Amasias have been subjected to severe harassment by local authorities. According to his statement to the central authorities, Zorum Alaybeyi orders his men - for a reason not clearly explained in the court - to arrest and bring Ahmet to him. He who is aware of the situation escapes and is hidden in his neighbor's house. The men of Alaybey find Ahmet and arrest him and send him to his commanders. Alaybeyi takes the prisoner to the mountain, hardly uses it to make him fi'l-i sheni' and thus walks in the mountains for days. The Central Authority has ordered the women concerned to investigate these claims that Ahmet suggests in accordance with the principles of justice and to judge the victims in accordance with the law. According to the order, women should also look at the fetva in the hands of Ahmet. Ahmet had attached a fetva to his request to attract the attention of the authorities and increase the impact of his complaint. He demanded that the case be resolved in accordance with the Charter. The only thing to convince him that the case was treated in accordance with the Charter was that the prosecutors were punished according to the fetva. In the Ottoman trial, the fetva was used as a supporting argument in all the trials, from the local courts to Dîvân, the highest court. Those who were taken from the shadows were more effective than those who were taken from the shadows. According to the fact that Ahmet was aware of this, he appeared to have taken the fetvay in Istanbul personally from Ebüssuûd Efendi. This is the story of the story of the story of the story of the story of the story of the story of the story of the story. In this fetvade, it is described through the representative names of the abuse that Ahmet claims to live, the death penalty is provided to alaybey, as an alternative, the prison, the prison, the prison, the prison, the prison, and in a touched language, the governors are asked not to show relief in the provision of justice. The Ottoman rulers have seen and severely punished the unlawful sexual intercourse of one party by harsh use, in other words, rape, as a political crime that directly threatens public order. In many cases, people who committed rape are sentenced to death penalty. The victim had to be aware of the serious punishment of the offence that had been complained. His trip to Istanbul was, of course, to begin a fair trial that would result in such a punishment. There was a good reason to be hopeful: he had a fetva in his hand that ruled the heavier punishments taken from the empire’s most effective legal man, and this fetva was very effective in the ruling that women would give – even if it could not be binding. The severe punishment sentenced in the Fetva was a direct reflection of Hanefi's criminal policy. In the Hanefi law, the standard punishment of childhood based on mutual volunteering is refined and imprisoned, but in the event that the fact is brought into the state of law, the public authority has been responded to the application of the political death penalty as an extraordinary punishment. For the first time in the history of the world, many of the people who have been sentenced to death have been sentenced to death for the first time. If the crimes committed to the alaybey and his men were fixed and the sheriff of the sheriff was also taken into account, the alaybey would likely be punished with death penalty, heavy slaughter and long term imprisonment. The central authorities want to take care of the fetva in the hands of Ahmet means that they find the penalties there appropriate and will approve each of them if judged by the sher. This intellectual story, which is trying to be built in conjunction with a ferman and a fetva, is time, space, person, etc. The representative narrative center, in which all real traces are consciously deleted, shows that there are strong relationships between the Ottoman fetuses and the concrete events in everyday life. Because of its strong relationship with real legal life, fetva is an important source that should not be neglected from the point of view of social sciences, primarily the law history. The questions asked by the individual on the various fields of life and the answers to these questions, in addition to the religious and legal concepts of that society, also contain important clues about daily life, family relationships, traditions and traditions, and cultural values. For example, this is the subject of the fetvadan XVI. In the second half of the century, it is possible to gain impressions on many different topics, such as the relations of the people around Amassia, the ways to seek justice, the cohesion between the neighbors against the wicked authorities, the way of sexual crimes are committed, the varied types of punishment, the place of religious authorities in the people and the state. The examination of the fetuses of the Ottoman era by certain procedures and interpretation accompanied by the relevant historical documents will serve the discovery of many aspects of the secret of the Ottoman society life.
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
