Özet:

Tefsir faaliyeti, Hz. Muhammed ile başlamış, günümüzde devam eden ve gelecekte de varlığını sürdürecek olan bir disiplin olarak değerlendirilmiştir. Hz. Peygamberden sonra sahabe, tabiin ve tebe-i tabiin tefsir faaliyetlerine katkı vermiştir. İlk filolojik tefsirlerle devam eden bu faaliyet, ilk tam tefsirler ve ardından rivayet metoduna dair eserlerle ivme kazanmıştır. En nihayet dirayet tefsirleri ile diğer metot ve mezheplerde yazılan tefsirler, hep bu faaliyet alanında değerlendirilmiştir. Bütün bu süreçlerde tefsirden ayrılmayan husus ise şiirle ayetleri açıklamak, garip lafızlarına mana vermek yani şiirle istişhâd yapmak olmuştur. Yani şiirle istişhâd etmek veya şiirle şevâhid getirmek, tefsirin ayrılmaz bir metodu veya tekniği olarak hep var olmuştur. Hz. Peygamber, şiir dinlemiş ve iyi okuyan ya da inşâd edenleri cesaretlendirmiştir. O bunu, Kurân’da şiir hakkında beyan edilen olumsuzluğa karşın yapmıştır. O, hayatta iken Kurân’ın manalarını anlamada zorluk yaşamayan sahabe, vefatının ardından anlaşılmayan ya da anlamadıkları yerlerde şiire, lügate ve Arap diline müracaat etmişlerdir. İbn Abbas ve Hz. Ömer gibi sahabe ile başlayan tefsirde şiirle istişhâd olayı, tabiilerde hız kesemeden devam etmiştir. Tebe-i tabiinden sonra yazılan ilk filolojik tefsirlerde şiirle istişhâd tekniği geniş bir düzlemde tefsire uygulanmıştır. Artık yazılı hale gelen şiirler, İbn Kuteybe ve Taberî’de en geniş uygulama alanları edinmişlerdir. Bu metod ya da teknik, müfessir İbn Atıyye ile zirveyi görmüştür. Bundan sonra artık yazılan her tefsirde mutlaka şiirle istişhad metoduna uyulmuştur. Kurtubî de tefsirinde şiirle istişhâd metodunu uygulamıştır. Yapılan bir tespitte tefsirinde bine yakın şiire yer verdiği belirlenmiştir. Bu, hemen hemen her altı ayette bir şiirle istişhâd ettiğini gösteren en önemli veri kabul edilmiştir. Ankebût suresi örnekliğinde şiirle istişhâd konusunu incelendiği bu makalede de Kurtubî, aynı performansı göstermiştir. Zira altmış dokuz ayetten oluşan surenin on iki ayetinde şiire yer vermiştir. Bu da onun, her altı ayette bir şiirle istişhâd ettiğinin en net göstergesi sayılmıştır. Bu bağlamda bir tefsir tekniği veya metodu olarak şiirle istişhâd, Kurtubî açısından çok yerinde bir metot olarak kabul edilmiş ve geniş bir yelpazede tefsirinde de uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: