Özet:

Peygamber’in (a.s.) vefatının ardından Kur’an’ın yorum ve tefsiriyle ilgili bir kısım problemler yaşanmış ve problemlerin çözümü konusunda sahabe (r.a.), var gücüyle çalışmaktan geri kalmamıştır. Bu çalışanlar içinde, genç yaşına rağmen, Kur’an’la ilgili bilgisi bizzat Rasûlullah (a.s.) tarafından onaylanan ve ashabın da fikirlerinden istifade ettiği Abdullah b. Abbas gelmektedir. İbn Abbas’ın Arap diline hakimiyeti ve Kur’an’la ilgili açıklamaları birçok kaynakta zikredilmekte sonra gelen müfessirlerin kitaplarında da görüşlerine daima yer verilmektedir. Çalışmada, öncelikle İbn Abbas’ın hayatı, şahsiyeti, ilim hayatı, siyasi durumu, hocaları, ilmi kişiliği, öğrencileri ve ders metodu ele alınmış, peşinden “filoloji” ve “filolojik tefsir” kavramı ele alınarak incelenmiştir. Daha sonra da İbn Abbas’ın Kur’an ayetleri hakkında yaptığı tefsir ve yorumlarla ilgili örnekler eşliğinde incelenmiştir. Kur’ân-ı Kerim’i rivayet ve dirayet metoduyla tefsir eden ve genel kabule göre lugavî tefsirin kurucusu olarak bilinen İbn Abbas, aynı zamanda Kur’ân müfredatının tefsirinde Cahiliye şiirini delil olarak kullanan, Kur’ân’daki garip lafızlarının tefsirinde şiirden faydalanan ilk müfessir olarak görülmektedir. Rivayet ve dirayet yöntemiyle tefsir yapan ve bu alanda en önemli kaynak olarak kabul edilen İbn Abbas, tefsir kaynakları ile ilgili farklı yöntemleri kullanmıştır. O, Kur’an’da herhangi bir ayetteki anlaşılmayan kelimeleri, kimi zaman başka bir ayetle açıklamış, bazen de konuyla ilgili bir hadis yardımıyla çözüme ulaşmıştır. Konumuzla ilgili Türkiye’de “Ali Bulut’un Kur’an Filolojisine Dair İbn Abbâs’a Nisbet Edilen Üç Eser”, İsmail Aydın’ın İbn Abbas: Filolojik Tefsirin Öncüsü”, “Saida Saipova’nın İbn Abbas (68/687) ve Kur’ân Yorumlamaları ve “Mehmet Ali Durur’un, Dilbilimsel Tefsirin Gelişimi ve İbn Abbâs’ın Dilbilimsel Tefsîre Etkisi” gibi makale çalışmaları bulunmaktadır. Yapılan çalışmanın amacı, İbn Abbas’ın tefsir kaynaklarından örnekler ışığında, İbn Abbas’ın filolojik tefsirdeki konumu ve öneminin ortaya konarak hem Tefsir hem de Arap dili ve Belagatı alanına katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler: