Özet:

Kalıp sözler olarak isimlendirilebilecek yapılar içerisinde atasözleri, deyimler manzum metinler (mani, şiir) sayılabilir. Kalıp sözler belli bir düzen içerisinde oluşturulan, değiştirilmeyen yapılardır. İçerisinde yer alan kelimeler, aynı anlamlı da olsa başka kelimelerle değiştirilememektedir. Örneğin “Ak akçe kara gün içindir.” yerine “Beyaz para siyah gün içindir.” diyemeyiz. Atasözleri ve deyimler milletin geçmişten getirdiği bilgi ve tecrübelerinin en kısa, en saf ve en veciz şekilde ifade şekilleri olup milli duyuş tarzlarının, milli kültürün de en önemli göstergelerindendir. Anonim eserler olan manilerin de kalıplaşmaya bağlı olarak şekli sabittir. Şiir metinleri de kalıbı, düzeni, yapısı açısından düzenleyicisinin öngördüğü şekilde sabitlenmiş metinlerdir. Dil öğretimi ve kullanımı bebeklik çağından itibaren ailede başlayan ve hayatın bütünlüğü içerisinde devam edegele bir olgudur. Dil öğretimini kendi içerisinde “dilin çocukluktan itibaren aileden ve çevreden öğrenilen, günlük hayatta kullanılan doğal öğrenimi” ve “dilin okullarda öğretilen gramere dayalı doğru / standart kullanımı” olmak üzere iki farklı öğretiminden bahsedebiliriz. Kelimelerin anlamlarını şiir kalıpları içerisinde veren manzum sözlükler şiir ezberlenmenin daha kolay olması düşüncesinden hareketle oluşturulmuşlardır. Şiir ezberleme yoluyla kelimelerin daha kolay kavratılacağı ve dil öğretiminde daha etkili bir öğretim sağlanacağı düşünülmüştür. Türk dili tarihinde manzum sözlükler sadece Osmanlı dönemi Divan şairlerinde görülmekte olup sayıca çok fazla bir yekûn tutmamaktadır. Tekrarlara dayalı, kalıplar içerisinde vezinli uyaklı birimlerin dil öğretiminde daha hızlı ve etkili kelime öğretimi sağlaması yanında çocuklarda edebî zevkin yerleştirilmesine, kelimelerin temel anlamları dışında mecaz ve yan anlamlarının da öğretilmesini sağlayacağı muhakkaktır.

Anahtar Kelimeler: