Özet:

İnançla ilgi ifadeler, dilin söz varlığı içerisinde kavram alanı olarak ayrı bir yere sahiptir. Dinî söz varlığı toplumların tarihleri boyunca manevi birikimlerini, dini algılayış biçimlerini ve bu bunları ifade ediş şekillerini temsil eder. Dinî söz varlığını oluşturan kelimeler, başka dillerden alıntı olabileceği gibi mevcut kelimelerden türetme veya kelimelere yeni anlamlar kazandırma yoluyla oluşturulabilirler. Bu anlamda Kur’an tercümeleri, dinî söz varlığının oluşumunda öncelikli bir yere sahiptir. Türkiye Türkçesinin temelini oluşturan Eski Anadolu Türkçesi, kelime hazinesi bakımından günümüz söz varlığına önemli katkılar sağlayacak bir kaynak niteliği taşımaktadır. Özellikle inançla ilgili söz varlığı açısından Eski Anadolu Türkçesi döneminde yapılmış satır arası Kur’an tercümeleri dikkate değer sayı ve nitelikte örnekler barındırmaktadır. Bu çalışmada, “ibadet” başlığı altında tercümelerde yer alan söz varlığı örnekleri ele alınmıştır. İbadet kelimesi, iman, ihlas, niyet, tefekkür, namaz, oruç, dil ile zikir, zekât, sadaka, yakınlara ve fakirlere yardım gibi alt başlıkları olan bir kavram alanını temsil eder. Eski Anadolu Türkçesi Kur’an tercümelerinde bu kavramlara karşılık gelen ifadeler, geçtikleri ayetler üzerinden tespit edilerek Türk dilinin o dönemde bu kavramları nasıl karşıladığı görülmeye çalışılmıştır. Mütercimlerin genel olarak kelime grubu şeklinde bir çeviri yolunu seçtikleri görülmektedir. Fiilimsi grupları, isim ve sıfat tamlamaları, birleşik fiiller bu kavramların çevirisinde öne çıkmaktadır. Arapça kelimelere de sıkça başvurulmuş, yardımcı fiiller yoluyla Türkçeleştirme yolu seçilmiştir. Kelime gruplarının tercih edilmesi Arapça ifadelerin Türkçeye çevirisinde daha anlaşılır ve açık bir anlatım oluşturma çabası şeklinde değerlendirilebilir. İki ayrı satır altı Kur’an tercümesinden elde edilen söz varlığı örnekleri Allah lafzı olan Kur’an’ın çevirisinde gösterilen hassasiyeti ve Türkçenin ifade gücünü göstermesi bakımından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: