Abstract:

Genel sözlükler, özelleştirilmiş sözlüklerin aksine belirli bir konu ya da tarzla daraltılmamış eserlerdir. Ancak başta sözlük bilimsel nedenlerden ve fiziksel kapasitenin sınırlılığından kaynaklanmış bazı sınırlandırmalar içerirler. Bu yüzden genel sözlükler görünürde ait oldukları dilin tüm ögelerini barındırsa da genellikle yaygınlık kazanmamış terimler, özel adlar vb. dil birimlerini içermezler. Bu sözlüklerin hangi dilsel birimleri kapsayacağı, hangilerini de dışarıda bırakacağı sözlüğün makro yapısı ile ilgilidir. Sözlük hazırlayanlar bu makro yapıyı inşa ederken daha önce belirledikleri ilkeler doğrultusunda hareket eder ve derlemlerini şekillendirirler. Ancak makro yapıyı görünür kılan, kullanıcıları daha çok ilgilendiren kısım, sözlüğe dâhil edilen dil birimlerinin sunuluş biçimidir. Bu da sözlüğün mikro yapısı ile ilgilidir. Bu yapıda “madde başı, heceleme, telaffuz, etimoloji, morfoloji ve dil bilgisi, anlam, tanıklayıcı örnekler ve alıntılar” gibi sözlüksel veriler yer alır. Bu çalışmada amaç, genel bir sözlük olan Türkçe Sözlük’te özel yer adları kapsamındaki il ve ilçe adlarının durumlarının belirlenmesi ve sözlükte tespit edilen eksikliklere yönelik sözlüğü geliştirici çeşitli önerilerin hazırlanmasıdır. Bu amaca uygun olarak belge tarama yöntemi ile önce Türkçe Sözlük’te yer alan il ve ilçe adlarını içeren maddeler tespit edilmiş, sonra modern yabancı sözlüklerde de il ve ilçe adlarının nasıl işlendiği gösterilmiştir. Tartışma kısmında ise bir genel sözlüğün bu adlar karşısında nasıl bir yol izleyeceği değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmelerde bir genel sözlüğün yazımında il ve ilçe yer adlarını içeren maddelerde izlenebilecek yollar Türkçe ve İngilizce (Oxford Dictionary ve Cambridge International Dictionary of English) sözlüklerinden örneklerle tanıklandırılmıştır. Sonuç kısmında ise özel yer adları ile ilgili öneriler ve örnek madde tasarımları sunulmuştur.

Keywords: