Abstract:

Alan yazında “Bir varlığı, bir kavramı, bir niteliği, bir durumu, bir hareketi karşılamak veya belirtmek, pekiştirmek ve nitelemek üzere belirli kurallar içinde yan yana dizilmiş kelimelerden oluşan yargısız dil birimi” (Karahan, 2015: 39) ya da “Tek kelime ile karşılanan varlıkları, hareketleri ve kavramları daha geniş olarak belirtmek veya tek kelimeyle ifade edilmeyen benzer durumları karşılama üzere birden fazla kelimeyle kurulan dil birlikleri” (Özkan ve Sevinçli, 2015: 14) olarak tanımlanan kelime grupları genellikle isim tamlaması, sıfat tamlaması, birleşik isim grubu, tekrar grubu, aitlik grubu, edat grubu, unvan grubu, birleşik fiil grubu, isim-fiil grubu, sıfat-fiil grubu, zarf-fiil grubu, sayı grubu, ünlem grubu, bağlama grubu ve kısaltma grubu biçiminde sınıflandırılmaktadır. Evrensel Dilbilgisi belirtme grupları olarak da adlandırılan kelime gruplarına ‘öbek yapı’ kavramı çerçevesinde yaklaşır. Buna göre birden fazla sözlüksel öge ile kurulan bütünlük öbektir. Birden fazla öge içermesine karşın öbekler içinde her zaman bir ‘merkez’ bulunur. Buna öbeğin başı denir. Baş, öbeği kuran kategoridir, baş bulunmazsa öbek de kurulmaz. Aralarındaki bu sıkı bağın doğal bir sonucu olarak öbeğin kategorisi başın kategorisiyle özdeştir (Uzun, 2000: 18). Bu bağlamda, Türkçede bütün tamlamalar ad öbeği görünümündedir. ‘Yaramaz çocuk değerli vazoyu kırdı’ örneğinde, ‘yaramaz çocuk’ ve ‘değerli vazo’ dil birimleri yapı olarak sıfat tamlaması yani ad öbeği konumunda; cümle içinde üstlendikleri görev açısından ise birinci dil birimi ‘özne’, ikinci dil birimi ‘belirtili nesne’ işlevindedir. Bu durumda geleneksel dilbilgisinin ihmal ettiği yapı-biçim/işlev sorunuyla karşılaşılmaktadır. Nitel araştırma ilkelerine dayalı bu çalışmada kelime grupları ‘öbek yapı’ yaklaşımı çerçevesinde ele alınacak, sözdiziminde yapı/işlev ayrımı üzerinde durulacak, gerek anadil gerekse yabancı dil öğretiminde kelime gruplarının öğrenciler tarafından algılanabilmesi ve işlevlerinin belirlenebilmesinin önemine yönelik bir durum saptaması yapılmaya çalışılacaktır.

Keywords: