Abstract:

Bir toplumun kültüründeki ürünlerin nasıl oluşup geliştiğini açıklamaya yönelik birçok metin merkezli kuram bulunmaktadır. Metin merkezli olarak bilinen kuramlardan biri de “Tarihî-Coğrafî Fin Kuramı ve Yöntemi”dir. Bu kuramda halkın ürettiği bir takım metinler incelenerek belli sonuçlar çıkarmak amaçlanmaktadır. Kuram bağlamında halk anlatılarının yapı çözümlemesine yönelik çalışmalardan biri de Axel Olrik’in “Epik Yasaları”dır. Olrik, bu yasaların farklı toplumların halk anlatılarına da uygulanabilir olduğunu söylemektedir. Menâkıbnâmeler evliyâların kerametleri anlatan eserlerdir. Keramet ise velîlerin göstermiş oldukları olağanüstü hallerdir. Herhangi bir evliya için sözlü kültür ortamında anlatılan menkabeler bir yazıcı tarafından derlenerek yazılı kültür ortamına aktarılır. Menâkıbnâmeler tekke ortamında bir halife tarafından derviş topluluğu karşısında okuma-anlatma yoluyla ikinci sözlü kültür ortamını sağlar. Hacım Sultan Menâkıbnâmesi, Bektaşî menâkıbnâmeleri arasında ilk yazıya geçirileni olarak bilinmektedir. Hacım Sultan, Hacı Bektaş-ı Velî’nin önemli halifelerinden biridir. Bu noktadan hareketle Hacım Sultan Menâkıbnâmesindeki metin dışı unsurlara kısaca değindikten sonra Menâkıbnâmenin anlatı yapısını Axel Olrik’in “Epik Yasaları”na göre ele almaya çalışacağız.

Keywords: