Abstract:

Araştırmanın amacı, Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarında yer alan öğretici metinlerin kök değerler bağlamında incelenmesidir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, doküman olarak incelenmiştir. Dokümanlar, 2022-2023 eğitim öğretim yılında ortaöğretim kurumlarında okutulan 9., 10., 11. ve 12. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarıdır. Bu ders kitaplarında yer alan toplam 38 öğretici metin, kök değerler (adalet, dostluk, dürüstlük, öz-denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik, yardımseverlik) bağlamında analiz edilmiştir. Analizde, öğretici metinlerin içeriğinde yer alan kök değerler, bu kök değerlerin tekrar ediliş sayıları, kök değerlerin sınıf düzeyine göre dağılımı ve kök değerlerin nasıl ele alındığı ortaya konulmuştur. Öğretici metinlerde toplam 110 adet kök değer ifadesi tespit edilmiştir. Öğretici metinlerde en çok işlenen değer saygı en az işlenen değer ise adalet değeri olmuştur. En fazla kök değer ifadesi bulunan öğretici metin türü mektup olurken bunu sohbet/fıkra ve gezi yazısı takip etmiştir. Mektup metin türü, aynı zamanda en fazla sayıda kök değer türünü de barındıran metin türü olmuştur. En az sayıda kök değer ifadesine haber metni ve eleştiri metin türünde rastlanmıştır. 12. Sınıf düzeyinde diğer sınıf düzeylerine göre kök değerlere daha az yer verildiği görülmüştür. Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarındaki öğretici metinlerde adalet değeri daha fazla yer almalıdır. Sınıf düzeylerine göre kök değerlerin daha dengeli bir dağılım göstermesi sağlanarak 12. Sınıfta kök değerlere daha fazla yer verilmelidir.

Keywords: