Abstract:

Gözetim sosyolojisi literatüründe özellikle 9/11 terör saldırıları sonrasında artış gösteren çalışma konularının başında Müslümanlara yönelik artan gözetim gelmektedir. Birçok çalışma ulusal güvenlik gerekçeleriyle artan gözetimin özellikle Müslümanlara yöneldiğini ortaya koymaktadır. Artan gözetim Batı’da yaşayan Müslümanların gündelik hayatlarını daha kaygılı geçirmelerine ve ayrımcılığa uğramalarına neden olmaktadır. Bu durumun Batı ülkelerinde yaşan Müslümanları ve oraya çeşitli nedenlerle seyahat eden Müslümanları etkilediği bilinmektedir. Batı’da Müslümanlar özellikle havaalanları, alışveriş merkezleri, eğlence merkezleri gibi kalabalık ortamlarda“şüpheli” kişiler olarak görülmekte ve güvenlik gerekçeleriyle gözetim özellikle Müslümanlara yöneltilmektedir. Müslümanlıkla ilişkilendirilen kıyafet ve simgelerin taşıyıcılarının daha fazla “aranması”, bu kişilere “dikkat edilmesi”, bu kişilerden daha fazla şüphenilmesi gerektiği algısı yaygındır. Güvenlik güçleri ve medya Müslümanlara yönelik artan gözetimin “objektif” nedenlerden kaynaklı olduğunu iddia etmekteyse de din ve kültüre dair önyargılı varsayımların gözetim alanını şekillendirdiği bilinmektedir. Müslümanlara dair yaratılan dışlayıcı ve suçlayıcı “gözetim söylemi” medyanın kullandığı imajlarla da desteklenmektedir. Bu çalışma, islamofobi kavramıyla gözetim sosyolojisi alanını birarada incelemeyi ve kesişim noktalarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Müslümanların Batı’da hangi gözetim pratiklerine maruz kaldıkları makalede değinilen konuların başında gelmektedir. Batı’da Müslümanlara yönelik gözetimin artmasının altındaki islamofobik varsayımlar makalenin ana eksenini oluşturmaktadır. Bu çalışmada, islamofobi ve gözetim ilişkisinin toplumsal cinsiyet boyutlarına da değinilmiştir. Literatürde “cinsiyetçi İslamofobi” kavramıyla ifade edilen süreçlere değinilmiştir. Müslüman kadınlardan örtünmeyi tercih edenler kullandıkları eşarp, başörtü, türban ve hicab gibi kıyafetler nedeniyle daha ayırt edilebilir ve görünür olmaktadır. Kadın ve erkeklerin kıyafet farklılıkları nedeniyle günlük hayatta gözetime maruz kalma şekilleri ve sıklıkları değişmektedir. Cinsiyetçi İslamofobik söylemde Müslüman kadınlar genellikle “baskılanmış” olarak resmedilirken, Müslüman erkekler is “baskılayan”lar olarak temsil edilmektedir. Gözetim, gözetleyen ve gözetlenen arasında eşitsiz bir güç ilişkisinin olduğu bir olgudur. Gözetimin nesnesi olmak gözetleyenin, gözetlenen üzerinde güç uygulayabileceği bir pozisyonda olmak demektir. Bu makale, islamofobinin Müslümanları “tehdit” olarak göstermedeki rolünün yanında, Müslümanları gözetimin nesnesi olarak hiyerarşik olarak daha alt bir pozisyonda konumlandırdığına da dikkat çekmektedir.

Keywords: