Abstract:

Osmanlı toprak sistemini ele aldığımız bu çalışmamızda, Osmanlı topraklarının statüsü hakkında bilgi vermeye çalıştık. Bu doğrultuda miri arazi, mülk arazi, vakıf arazi, metruk arazi ve mevat arazi, bu arazilerin hukuki statüsü ve çeşitleri ile tımar sistemi konularını ele aldık. Diğer yandan, kaynağını İslam hukuku, kendinden önceki Türk-İslam devletleri ve ele geçirilen bölgelerdeki mevcut uygulamalardan alarak siyasal, sosyal, ekonomik ve askeri amaçlar doğrultusunda şekillenen Osmanlı toprak sisteminde kişi, toplum ve devlet çıkarlarının ön planda tutulduğunu gözler önüne sermeye çalıştık. Osmanlı Devleti’nde toprak sistemi, içinde yaşanılan dönemin gerektirdiği ekonomik, siyasi, sosyal ve askeri koşullara bağlı olarak şekillendiğinden, devletin yapısı, halkın sosyal, ekonomik ve hukuki durumu hakkında önemli bilgiler vermektedir. Osmanlı Devleti’nde, ülkenin her yerinde geçerli tek bir toprak sistemi uygulanmamıştır. Bu doğrultuda 1858 tarihli Arazi Kanunnâmesi’nden önce her eyalet için ayrı ayrı kanunnâme çıkartılırken, 1858 tarihli Arazi Kanunnâmesi ile toprak sistemi ayrıntılı ve toplu bir şekilde düzenlenerek, yeni esaslara bağlanmıştır. Bu şekilde bütün ülkede geçerli tek bir sistem ve toprak hukukunda birlik sağlanmaya çalışılmıştır. Ancak, Cumhuriyet dönemine kadar yürürlükte kalan Arazi Kanunnâmesi ile de uygulamada istenilen başarıya tam olarak ulaşıldığı söylenemez. XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren toprak sisteminde bozulmaların başlaması siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik sıkıntıları da beraberinde getirmiştir. Bu durum kişi ve toplum menfaatlerinin bozulmasına neden olmuştur. Çalışmamızda bu gelişmelerin üzerinde durulmuştur.

Keywords: