Abstract:

İslâm hukukunda boşanma hakkının kullanılması ile ilgili; talâk (kadının rızasına ve mahkemeye başvurmaksızın kocanın/erkeğin tek taraflı irade beyanı ile boşanması), hul/muhâlea (eşlerin anlaşarak boşanması) ve tefrîk (yargı yoluyla boşanma) olmak üzere üç temel yöntem/metod vardır. Eşlerden her birinin bu üç yöntemden birini kullanma hakkı olmakla birlikte, “talâk” hakkı öncelikle erkeğe/kocaya, “hul/muhâlea” ve “tefrik” hakkı ise öncelikle kadına verilmiştir. Bununla birlikte tarihi süreçte evliliğin sona ermesinde, erkeğin/kocanın, -kadının rızasına ve mahkemeye başvurmaksızın- tek taraflı irade beyanı ile kullanmış olduğu “talâk” yöntemi belirleyici olmuştur. Ancak uygulamada erkeğin/kocanın talâk yetkisini, -İslâm hukukunda yer alan kurallara aykırı olarak- bilinçsizce kullanması, boşanma oranlarının artmasına ve “hülle” gibi gayr-i ahlaki bazı sorunların yaşanmasına sebep olmuştur. Diğer taraftan klasik İslâm hukuku doktrininde, kocanın boşama (talâk) yetkisini kötüye kullanmasını önlemeye yönelik dinî ve ekonomik bazı tedbirlere yer verilmiştir. Ancak günümüzde aile ve toplum yapısının değişmesi, dinî ve ahlakî kuralların yaptırımını yitirmesi vs. gibi nedenlerle bu tedbirlerinin kocanın talâk (boşama) yetkisini istismar etmesinin önlenmesi veya boşanma sürecinin İslâm’ın/Kur’an ve Sünnet’in öngörmüş olduğu kurallara uygun olarak icra edilmesi hususunda yeterli olmadığı görülmektedir. Bundan dolayıdır ki günümüzde, kocanın “talâk” yetkisini Kur’an ve sünnetin öngörmüş olduğu kurallara uygun olarak kullanmasını sağlayacak hukukî bir denetim mekanizmasına ihtiyaç vardır. Bu çerçevede hukukî bir denetim mekanizması olarak “tahkîm müessesesi”nin boşanma sürecinde devreye sokulması önem arz etmektedir. Bu makalede, İslâm hukukunda kocanın “talâk” yetkisini kötüye kullanmasından kaynaklanan boşanma olaylarını sınırlayıcı ve gayr-i ciddi sebeplere dayalı fevrî boşanmaları önleyici bir tedbir olarak, Kur’an’ın Müslümanlara emrettiği (Nisa, 4/35) “tahkîm kurumunun/aile meclisinin” resmi olarak devreye sokulması ve dini boşanma sürecinde toplumun ve devletin denetimi sağlanarak boşanmaların hukukî bir prosedür çerçevesinde yapılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur.

Keywords: