Abstract:

Türk dili, tarihi ve kültürünü anlatmak bakımından birçok eser yazılmıştır. 1073/1074 yıllarında yazılmış olan Divanü Lûgati’t-Türk, Türk dilinin, edebiyatının ve kültürünün en önemli eserlerinden biridir. XI. asır Türk dünyasının dil, edebiyat, kültür ve sosyal durumuyla ilgili zengin ve özgün ilk bilgileri veren Divanü Lûgati’t-Türk, Türkoloji araştırmalarında her zaman temel kaynak olmuş ve araştırmacılar tarafından çok yönlü olarak ele alınmıştır. Sözlükler, ait oldukları dilin en önemli eserleri arasındadır. Bir milletin sahip olduğu değerlerinin, kültürel varlıklarının ve yaşama tarzının iz düşümünü sözlüklerde bulmak mümkündür. ‘Türk Lehçeleri Divanı’ anlamına gelen ‘Divanü Lûgati’t-Türk’, içerdiği Türk lehçeleri sözvarlığı ile ilk Türk lehçeleri sözlüğü özelliği taşımaktadır. Türk dilinin genel söz varlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Anlam bilim, dili art zamanlı ve eş zamanlı yöntemleri kullanarak anlam yönünden inceleyen bilim dalıdır. Türkçede semantik çalışmaların azlığı bilinmektedir. Bu sebeple, anlam bilimi ile ilgili hem eş zamanlı hem de art zamanlı biçimde incelenmesi gereken birçok sorun bulunmaktadır. Gülmenin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lûgati’t-Türk’te, beşerin en tabiî yönü olan ağlama da temas edilen konulardandır. Bu sebeple, bu makalede, Divanü Lûgati’t-Türk’ün sözvarlığında ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri tespit edilecek ve incelenecektir. Bu sözcüklerin anlamı ve yapısı üzerine kesin bir açıklama bulunmamaktadır. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönemdeki ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri hakkında fikir verebilecek niteliktedir. Sözlükler, ait oldukları dilin en önemli eserleri arasındadır. Bir milletin sahip olduğu değerlerinin, kültürel varlıklarının ve yaşama tarzının iz düşümünü sözlüklerde bulmak mümkündür. ‘Türk Lehçeleri Divanı’ anlamına gelen ‘Divanü Lugati’t-Türk’, içerdiği Türk lehçeleri sözvarlığı ile ilk Türk lehçeleri sözlüğü özelliği taşımaktadır. Türk dilinin genel sözvarlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Anlam bilim, dili artzamanlı ve eşzamanlı yöntemleri kullanarak anlam yönünden inceleyen bilim dalıdır. Türkçede semantik çalışmaların azlığı bilinmektedir. Bu sebeple, anlam bilimi ile ilgili hem eşzamanlı hem de artzamanlı biçimde incelenmesi gereken birçok sorun bulunmaktadır. Gülmenin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lugati’t-Türk’te, beşerin en tabiî yönü olan ağlama da temas edilen konulardandır. Bu sebeple, bu makalede, Divanü Lugati’t-Türk’ün sözvarlığında ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri tespit edilecek ve incelenecektir. Bu sözcüklerin anlamı ve yapısı üzerine kesin bir açıklama bulunmamaktadır. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönemdeki ‘ağlamak’ ve ‘gülmek’ sözcükleri hakkında fikir verebilecek niteliktedir.

Keywords: