Özet:

Divanü Lûgati’t-Türk, Türk dili ve edebiyatı için olduğu kadar kültürü için de büyük önem taşımaktadır. Türkçenin XI. asra kadarki söz varlığını vermesi bakımından büyük bir öneme sahip olan Divanü Lûgati’t-Türk, şu ana kadar Türkolojinin en çok başvurulan kaynaklarından biri olmuştur. Türkçe dünyanın bilinen en eski dillerinden biridir. Türkçenin gelişim alanlarındaki dil incelemelerinde söz varlığı üzerinde yapılan çalışmalar önemli bir yere sahiptir. ‘Türk Lehçeleri Divanı’ anlamına gelen ‘Divanü Lugati’t Türk’, içerdiği Türk lehçeleri söz varlığı ile ilk Türk lehçeleri sözlüğü özelliği taşımaktadır. Dillerin söz varlığı barındırdığı kelimelerle ölçülür. Türk dilinin genel söz varlığının tespitinde tarihî sözlükler büyük öneme sahiptir. Divanü Lugati’t Türk, Türk dilinin en önemli yadigârlarındandır. Türk dilinin tarihsel gelişimi ve söz varlığı açısından da zengin bir kaynak durumundadır. Anlam bilimi, dili art zamanlı ve eş zamanlı yöntemleri kullanarak anlam yönünden inceleyen bir bilim dalıdır. Türkçede semantik çalışmaların azlığı bilinmektedir. Anlam genişlemesi, daralması, başka anlama geçiş, anlam iyileşmesi, güzelleşmesi, kötüleşmesi bu bilim dalının çalışma alanlarından yalnızca birkaçını oluşturur. Bu makalede, Divanü Lûgati’t-Türk’te ‘kötü’ anlamlı bazı sözcükler incelenecektir. Divanü Lûgati’t-Türk’te bunları ifade eden birçok sözcük bulunmaktadır. Bu sözcüklerden bazıları şunlardır: Aluk, Çok, Esiz, Yawlak, Yawuz vb. Bu sözcüklerden bazıları Divanü Lûgati’t-Türk’te ‘hapax legomenon’ olarak tanımlanan sözcüklerdir. Bu makalede, bu sözcüklerin kökenleri ve anlamının sebepleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: