Abstract:

Eski Uygur Türkçesi, Türkçenin dinî terminolojisini yansıtması bakımından ilklerin dönemidir. İlk defa yazılı metinler yoluyla Budizm ve Maniheizm gibi öğretiler çerçevesinde Sanskritçe, Soğdca, Toharca, Çince ve Tibetçe gibi dillerle somut temasa geçilmiş, yaşanan dil ilişkileri neticesinde dilde ödünçleme kavramı ortaya çıkmış, alınan sözler neticesinde gelişen Türkçe bilinci ile halka bu öğretileri anlatma adına Türkçe kavramların türetilmesine şahit olunmuştur. Bu doğrultuda çalışma, Eski Uygur Türkçesi dönemine ait Maniheist-Budist eserlerde yer alan ve özellikle Budizmde Sanskritçe sraddha terimine karşılık gelen “iman, inanç” anlamlı kertün-~kertgün-~kirtgün- fiili ve türevlerine dayanan dinî terminolojinin gelişkinliğine dayanmaktadır. Bu çalışma, eylemin İlk İslamî Türkçe Metinlerdeki tanıklarına da yer vermesiyle, “iman, inanç” eksenli gelişen söz varlığı içerisinde yer alan terimlerin kullanım sıklığını gösteren özellikler taşımaktadır. Ayrıca, Uygur Türkçesi yazı geleneğine sahip İslamî dönemin İlk Türkçe Metinlerinde kertgünç~kirtgünç “iman, inanç” sözcüğünün aynı çizgi içerisinde metafizik boyutlar taşıyıp taşımadığı ya da kullanımdan düşüp düşmediği gibi sorular, Türkçenin yeni dönemle beraber dinî terminolojisini oluştururken takındığı tavrı, göstermesi bakımından önemlidir.

Keywords: