Abstract:

Erzurum merkezli Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi, Antik Yakındoğu’nun en büyük kültür bölgelerinden biri olan Güney Kafkasların komşusudur ve onunla paralel bir kültürel gelişim süreci izlemiştir. Aynı zamanda Güney Kafkaslar Antik Dönemin en büyük metalürjik eyaletlerinden biridir. Özellikle Orta Tunç Çağından itibaren Güney Kafkaslar antik dönem metalciliği açısından parlak bir tablo ortaya koyar. Fakat bu açıdan komşu Kuzeydoğu Anadolu ve Erzurum Bölgesi bu topraklar kadar gelişmiş bir görünüm sunamaz. Bunun öncelikli sebebi bölge genelindeki kazı ve araştırmaların azlığıdır. Bu konudaki arkeolojik ve yazılı kanıtların azlığı nedeniyle bölgenin madencilik ve metal işlemeciliği serüveninin ana hatlarını ortaya koyabilmek güçtür. Hatta bölge genelinde Erzurum Bölgesi dışındaki alanlarda araştırmaların olmaması bölge arkeolojisi hakkındaki bilgilerimizi dahi sınırlamaktadır. Bu makalede Erzurum Bölgesi’nin en erken maden ve metal işlemeciliğine dair bir dizi gözlem yapılması amaçlanmıştır. Bu konuda Erzurum Bölgesi’ndeki erken ve yeni dönem kazılarının sunduğu sınırlı metal obje ağırlıklı veriler dikkate alınmıştır. 1940 ve 1960’larda Karaz, Pulur ve Güzelova kazıları, 1990’larda Sos Höyük kazıları sınırlı sayıda da olsa metal ve metal üretimciliğine dair bazı veriler sunmuştur. Bu çalışmada bu veriler yola çıkarak bölgede madenciliğin ve metal işlemeciliğinin ne zaman başladığı ve nasıl bir gelişim izlediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Eldeki sınırlı veriler ışığında bu sürecin Erken Tunç çağ sonlarında başladığı ve Urartu Dönemine değin devam ettiği anlaşılmaktadır.

Keywords: