Abstract:

İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanı olduğu 11 Kasım 1938’den Demokrat Parti’nin iktidara geldiği 14 Mayıs 1950’ye kadar olan dönemde Türkiye’de deniz ulaşımı faaliyetleri ile bu faaliyetlerin ekonomiye olan yansımaları makalenin konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, İnönü Dönemi’nde denizyolları faaliyetleri (1938-1950) ile sınırlandırılarak tek dönem halinde ele alınmıştır. Denizyolları faaliyetinin ekonomiye olan etkileri sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları, ayın tarihi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan dergilerin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin dünyadaki deniz ulaşım çalışmaları alanında yaşanan gelişmeler göz önüne getirilerek gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar şudur: İnönü’nün Cumhurbaşkanı olmasından kısa bir süre 3613 sayılı Kanunun kabul edilmesiyle deniz nakliyatı ve seyrüsefer emniyeti görevi Ulaştırma Bakanlığı uhdesine verilmiştir. Akabinde 7 Haziran 1939’da çıkarılan 3633 sayılı Kanunla da Denizbank feshedilerek Devlet Denizyolları İşletme Genel Müdürlüğü ve Devlet Limanları İşletme Genel Müdürlüğü adı altında iki idare teşkil edilerek denizyollarında yeni bir yapılanmaya gidilmiştir. Bunlara ilave olarak yapılan kanunî düzenlemelerle denizyolları alanında meydana gelen yasal boşluk giderilmeye çalışılmış, II. Dünya Savaşı sonucunda deniz filosunu güçlendirmeye yönelik Avrupa ve ABD’den gemi satın alımı yoluna ağırlık verilmiştir. Bu suretle Devlet Denizyolları ve armatörlere ait gemilerin sayı ve tonajlarının artırılmasının yanı sıra iç ve dış deniz seferleri ile bu seferlerden elde edilen gelirler de artırılarak milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır. 

Keywords: