Özet:

Hiç kuşkusuz, Ehl-i sünnet’in akâid metinleri içerisinde en çok ilgi görenlerden birisi Siracüddin Ali b. Osman el-Ûşî’nin, el-Ḳaṣîdetü’l-lâmiyye ve Bedʾü’l-emâlî isimleriyle meşhur olan manzum eseridir. Bu ilginin en somut kanıtı, söz konusu eserin, başta Türkistan olmak üzere, Türkiye, Mısır, Hindistan, Rusya, İngiltere, Almanya, Fransa, İsveç ve daha birçok ülkenin kütüphanelerinde yazma ve matbu nüshalarının bulunmasıdır. Ayrıca etkileyici, akılda kalması ve ezberlemesi kolay bir üsluba sahip olan bu eser üzerine pek çok şerh yazılmıştır. Ûşî’nin bu eserinin diğer bir önemli özelliği de, Mâtüridiyye akâidi alanında yazılan ilk manzum risale olmasıdır. Biz bu tebliğimizde, eserlerinden Hadis ve Fıkıh alanlarında da yetkin olduğu anlaşılan, ancak daha çok kelamcı olarak tanınan el-Ûşî’nin, söz konusu eserinde sergilediği eleştirel yaklaşım üslûbunu kelâm açısından değerlendirmeye çalışacağız. Çünkü onun, Kelam İlmine dair en meşhur ve tekili eseri budur. Mâtürîdî kelamının temel ilkelerini korumayı ve savunmayı hedeflediği açıkça görülen bu eserin, pek çok Osmanlı medresesinde Kelam İlmine bir başlangıç mahiyetinde okutulması ve ayrıca üzerine otuza yakın şerh yazılmış olması, onun özellikle Hanefî-Mâtürîdî çevrelerde otorite bir metin olarak seçilmiş olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan bu eser, özellikle üslubu ve muhalif fırkalara ve görüşlere yapılan eleştirilerde daha dikkatli, ölçülü ve insaflı bir tutum takınması açısından benzerlerine nispetle dikkat çeken bir farklılık arz etmektedir. Dolayısıyla onun bu yönüyle de değerlendirilmeyi hak ettiği gözükmektedir. Bu itibarla Kelam İlmi alanında böylesine önemli bir eserin, temsil ettiği Mâtürîdîlik ekolü içerisindeki etki ve yansımalarının eleştiri yöntemi ve üslûbu açısından daha yakından tanınmasına katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Bunun için öncelikle Emâlî kasidesinden ve şerhlerinden yararlanmaya çalışacağız. Böylece onun tevhid, nübüvvet ve ahiret gibi Kelamın temel meselelerinde kendi görüşlerini teyit edip muhaliflere reddiyelerde bulunurken, hangi prensiplere, ölçülere ve argümanlara dayandığını ana hatlarıyla göstermiş olacağız.

Anahtar Kelimeler: