Özet:

Mânâyı semboller, ritimli sözler (mevzûn) ve uyumlu sesler (mukaffâ) yardımıyla aktarıp ifade etme biçimi olarak tarif edilen şiir adeta dilin yeniden inşasıdır. Bu îtibârla da şiir dili doğrudan bilgilendirmeyi amaçlayan ve doğrulanması ya da yanlışlanması mümkün olan enformatik dile benzemez. Şiir dili sıradan olguları ifade etmeye çalışmaz, dilde bir nevî yaratıcılığa ve keşfe işâret eder. Dolayısıyla bu iki dil arasındaki temel fark basitçe ifadedeki açıklık ve sadelik ile kapalılık ve süslülük değil mânâdaki vüs’at ve derinliktir. Bu sebeple coşkunluk, ahenk, derinlik, paradoks, muammâ ve sembolizmin hâkim olduğu şiir dili aslında yoğun dînî, tasavvufi ve duygusal tecrübeleri tasvire daha uygun düşer. Özellikle Tasavvuf edebiyatı şiirin bu şekilde bir ifade aracı olarak kullanımının çok farklı ve zengin örneklerini sunar. Kelam ve Fıkıh ise tartışmaya mahal vermeyecek şekilde açıklamayı hedeflediği için şiir dilinden ziyade bu amaçlarına daha uygun olan nesri ifade aracı olarak kullanır. Ancak bu her iki ilim geleneğinde de sembolik ve çağrıştırıcı yönü ağır basan şiir dili didaktik amaçlı açıklayıcı bir ifade aracı olarak da kullanılmaktadır. Bu çerçevede klasik literatürümüzde inanç esaslarının yanı sıra fıkıhla ilgili konular hakkında bile manzum eserlere rastlamak mümkündür. Bu tür eserler genellikle söz konusu ilmin temel kaide ve kuralları ile esas konularını muhtasar ve manzum olarak kayda geçirerek bilgiyi daha kalıcı ve yaygın hale getirme amacıyla yazılmaktadır. Siracüddin Ali b. Osman el-Ûşî de aynı gayeye matuf olmak üzere Kasîdetü’l-Emâlî’sini yazmış ve böylelikle de yaşadığı dönemde Mâturudiyye akâidini muhtasar ve manzum bir şekilde İslam toplumuna yaymaya çalışmıştır. Bu eser şöhreti sebebiyle daha sonraki dönemlerde çokça şerh edilmiş ve çeşitli ilim mahfillerinde sürekli okunan eserler arasında yerini almıştır. Hiç şüphesiz el-Ûşî böyle bir üslupla yazmakla sadece eserinin ezberlenmesini arzu etmemiş aynı zamanda şiirin tesir gücünü de kullanarak İslam inanç esaslarını etkileyici ve estetik bir üslupla aktarmayı amaçlamıştır. Biz bu tebliğimizde Ali b. Osman el-Ûşî’nin söz konusu bu eserinin üslubunu tahlil etmeye çalışacağız. Böylelikle de Kasidetü’l-Emâlî örneğinden hareketle klasik İslam literatüründe geniş yer tutan bu tür manzum eserlerin işlevi üzerine bazı sonuçlar çıkarmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: