Özet:

1960’larda toplumların modern ekonomik gelişme aşamasına ulaşması için kültürel ve toplumsal bir değişim sürecine ihtiyaç duyduğundan yola çıkan modernleşme teorisi, Batı dışı toplumlarda geri kalmışlığının anlaşılması, açıklanması ve bu toplumların gelişme pratiklerine katkı sağlanması amacıyla sosyoloji ve siyaset biliminin de konusu haline gelmiştir. Modernleşme teorisi “Karşılaştırmalı Siyaset” içinde de özellikle demokrasinin bir yönetim biçimi olarak baskın hale gelmesiyle önemli bir yaklaşım olarak kendini göstermiştir. Dolayısıyla modernleşme teorisinin demokratikleşme süreçlerinin anlaşılması ve sebep-sonuç ilişkisinin tanımlanması, anlamlandırılması ve açıklanması konularında oldukça sık başvurulan bir yaklaşım olduğu söylenebilir. Karşılaştırmalı siyaset içinde modernleşme teorisinin kurucusu kabul edilen Seymour Martin Lipset demokratikleşmeyi neredeyse doğal kabul edilen değişim sürecinin bir parçası olarak görür ve ekonomik gelişmişliğin beraberinde sosyal ve siyasal gelişmişliği de getirdiğini iddia eder. Lipset’in 1959 yılında yazdığı “Demokrasinin Toplumsal Gereklilikleri: Ekonomik Kalkınma ve Siyasal Meşruiyet” (Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy) başlıklı makalesi öncül çalışma niteliğindedir. Lipset makalesinde demokrasi ve ekonomik gelişmişlik arasında var olduğunu iddia ettiği korelasyon üzerine kurguladığı hipotezinde, bir ulusun ekonomik gelişmeye bağlı olan refah seviyesi arttıkça, o toplum içinde demokrasinin de o derece sürdürülebilir olacağını savunmuştur. Bu makalenin amacı karşılaştırmalı siyaset bilimi çerçevesinde modernleşme teorisini yeniden düşünmektir. Bu kapsamda, Lipset’in yukarıda adı geçen makalesi merkeze alınarak, modernleşme teorisi bağlamında demokratikleşme süreçleri üzerine yapılan okumalar eleştirel bir biçimde ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler: