Özet:

Çanakkale muharebeleri 19 Şubat 1915 günü başlamış ve 9 Ocak 1916 günü sona ermiştir. Bu dönem kendi içerisinde boğaz muharebeleri ve kara muharebeleri olmak üzere iki bölümde incelenmektedir. Boğaz muharebeleri 19 Şubat 1915-18 Mart 1915 tarihleri arasında geçen dönemi, kara muharebeleri ise 25 Nisan 1915-9 Ocak 1916 tarihleri arasında geçen dönemi kapsamaktadır. İtilaf devletlerince muharebe sahasının tahliyesi ise iki ayrı dönemde gerçekleştirilmiştir. Arıburnu ve Anafarta bölgesi 20 Aralık 1915, Seddülbahir bölgesi ise 9 Ocak 1916 tarihinde tahliye edilerek Çanakkale muharebeleri sona ermiştir. 16’ncı Tümen, Adana-Mersin bölgesinde kurulmuş seferberliğin ilanı ile birlikte önce İstanbul’a sonra Çanakkale Cephesi’ne sevk edilmiştir. Çanakkale Cephesi’nde ise muharebeler sonuna kadar Arıburnu bölgesinde Kanlısırt başta olmak üzere cephe sol kanadına yanaştırılmıştır. Ve cephenin en kritik muharebelerinde görev almıştır. Bu görevlerden sonuncusu ise cephenin tahliye süreci olmuştur. Öyle ki tarafların sonuç getirmez mevzi muharebeleri, Bulgaristan’ın savaşa katılması, Berlin yolunun açılması, kış şartların yaklaşması ve birçok etken İtilaf kuvvetleri nezdinde tahliyeyi zorunlu hale getirmiştir. Bu çalışmada, 16’ncı Tümen’in Çanakkale Cephesi’nin tahliyesi sürecindeki rolü incelenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede birliğin harp ceridesi ana kaynağı teşkil etmiş ve Kasım-Ocak 1916 döneminin tamamı incelenmiştir. Böylece günümüze değin tahliye konusunda devam eden Türk tarafının tahliyeyi bilip bilmediği, müdahale edebilme ihtimali gibi tartışmalı konulara askerî arşiv belgeleri ekseninde cevap aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: