Özet:

Türk Dili ve Edebiyatı üzerine çalışmalar yapanları özellikle de Türk halk edebiyatı araştırıcılarını en çok meşgul eden hatta zaman zaman çok farklı görüşlerin ortaya konulmasına neden olan problemlerin başında halk şiirinde “tür” ve “şekil”den ne anlaşılması gerektiği konusu olmuştur. Tür ve şekil konularında tartışmalar İslamiyet’ten önceki şiir örneklerinden başlamakta âşıklar tarafından icra edilen günümüzde halk şiirlerine kadar uzanmaktadır. Terimler üzerindeki belirsizlik halk edebiyatının yazılı kaynaklarının olmamasından kaynaklıdır. Bir şiirin tür ya da şekil mi olduğunu belirleyen unsurların kati çizgilerle belirlenememiş olması da bu durumun bir sonucudur. Bu tartışmalar bağlamında kimi araştırmacılar halk şiirlerini incelerken yalnız “eşkal” ve “enva”ı, yani, şiirlerin şekil ve konuya göre arz ettikleri çeşitliliği değil, ezgiyi de gözden uzak tutmamak gerektiğini ifade etmiştir. Edebiyat kitaplardaki eksikliğin başlıca sebebini bu noktada aramak gerektiğine işaret etmiştir. Bu çerçevede “tür” kavramının içerisine konu ve ezgiyi de dâhil etmişlerdir. şekli de “dış”a ait bir unsur olarak görmüşlerdir. Kimi araştırıcılar ise “halk şiirinde şekil yoktur, tür vardır” sözlerine nazımda biçimi oluşturan iki öğenin ölçü ve uyak olduğunu ekleyerek bir açıklık getirmiş ve belli bir uyak düzeni olmayan şiirlerde biçimden de söz edilemeyeceğini ileri sürmüştür. Tüm tartışmalar içinde başta “koşma” olmak üzere “mani” ve “destan” farklı görüşler doğrultusunda tasnif edilmişlerdir. Bazı araştırıcılar tarafından sadece koşma bir şekil olarak kabul görürken bazı araştırıcılar tarafından da koşma ve mani şekil olarak kabul görmüştür bazıları ise destanı hem şekil hem de tür olarak değerlendirmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi araştırıcıların, birbirlerinden çok farklı görüşler ileri sürdükleri görülmüştür. Bu yazıda bu görüşlere yer verilecek ve tartışmaların çerçevesi çizilecektir. Böylece neredeyse yarım asırdır süre gelen bu konunun bütün tarafları bir araya getirilerek genel bir bakış hatta bir kuşbakışı sağlanmak istenmektedir. Bu makale ile neredeyse yarım asırdır süre gelen bu meseleye derli toplu bir odaklanma sağlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: