Özet:

Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin Çingene kitabında toplumun kanayan yarası olan sınıf ayrımcılığının birey ve toplumda yarattığı olumsuzlukları belirlemek ve topluma aşılamak istediği değerleri tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda eser nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle taranmış, elde edilen bulgular kimi zaman yaşanan dönemin şartlarına göre değerlendirilmiş, kimi zaman da günümüzle kıyaslanarak iki dönem arasındaki benzerlik ve farklılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Tanzimat dönemi aydınlarından Ahmet Mithat Efendi, Çingene kitabında seçmiş olduğu mekân ve kahramanlar aracılığıyla toplumun sadece belli bir grubunda değil, tamamında yaşanan sorunları yansıtmayı amaç edinmiştir. Yazar, Çingenelik konusunu işlerken toplumun ortak bir sorunu olduğunu dile getirmiştir. Tanzimat Dönemi’nde Çingenelere karşı olan bakış açısını Şems Hikmet tipi çevresinde değerlendirerek realist bir şekilde eleştirmiştir. Ziba’ya göstermiş olduğu hoşgörüyü aynı şekilde Şems Hikmet’e de göstererek objektifliğini ortaya koymuştur. Toplum gerçeklerinden yola çıkarak halkı eğitmeyi amaçlayan yazar, kitaptaki olaylardan hareketle okuyuculara bazı sosyal ve bireysel değerleri aktarmayı ilke edinmiştir. Bunu yaparken de direkt vermek yerine dolaylı yollardan kazandırmayı tercih etmiştir. Kendi gördüklerinden ziyade toplumun görmek istediklerini de kahramanlar aracılığıyla göstererek toplumcu bir yazar olduğunu ispatlamıştır. Yazarın üzerinde en çok durduğu konu ise sınıf ayrımcılığının telafi edilemeyecek hatalara sebebiyet vermesidir. Bunun yanlışlığını sık sık vurgulayarak ayrımcılık yapmamak değerinden yola çıkarak toplumda milli birlik ve bütünlüğü sağlamayı amaçlamıştır. Yazarın o dönemde topluma kazandırmak istediği değerlerden yola çıkarak günümüz dünyasında da bu değerlerin okul ve toplumda kazandırılmak istenen değerlerle paralellik gösterdiği ve topluma aktarılması gerektiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: