Özet:

Türkiye’de bilimsel sorgulama anlayışları yetersiz olduğu tespit edilen ortaokul öğrencilerinin, gerçekleştirilen fen öğretim program reformuyla bu görüşlerinin değişmediği birçok araştırma sonucunda ortaya konulmuştur. Mevcut fen öğretim programının öğrencileri işbirliği, yansıtma ve araştırma-sorgulamaya dayalı gerçek hayat problemlerine yaratıcı çözüm önerileri sunabilecekleri, bilimsel bilginin oluşturulma sürecini deneyimleyecekleri öğrenme ortamları şeklinde düzenlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle gerçekleştirilen bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama becerilerinin Bilim Tarihi ile Zenginleştirilmiş Yaratıcı Problem Çözme Modülleri öğrenme ortamları aracılığıyla geliştirilmesi ve fen bilimleri öğretim programıyla etkililiğinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Çalışmanın katılımcılarını 5., 6., ve 7. sınıfta okuyan, deney (N=141) ve kontrol (N=77) gruplarına göre ayrılmış öğrenciler oluşturmaktadır. Çalışmada deney grupları sınıflarında Bilim Tarihi ile Zenginleştirilmiş Yaratıcı Problem Çözme Modülleri adlı deneysel uygulamalar bir akademik yıl süre boyunca uygulanmıştır. Kontrol grubu sınıflarında ise bilimsel okuryazarlığı vizyon edinen, sorgulamaya dayalı öğretim yöntemini esas alan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Fen Bilimleri dersi öğretim programı uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın veri toplama aracını ön test ve son test olarak uygulanan Lederman ve diğerleri (2014) tarafından geliştirilen açık uçlu Bilimsel Sorgulamaya İlişkin Görüşler Anketi (Views About Scientific Inquriy-VASI) ile anket sorularıyla gerçekleştirilen odak grup görüşmeleri oluşturmaktadır. Çalışma sonuçları, bilimsel sorgulamaya ilişkin, tüm çalışma grubunu oluşturan deney ve kontrol gruplarının görüşlerindeki değişimin BS-2 (Bilimsel araştırmaları gerçekleştirmek için izlenecek tek tip/adım adım bir yol yoktur) ve BS-8 (Açıklamalar, elde edilen veriler ve mevcut bilgilerin birlikte kullanılmasıyla geliştirilir) alt bileşeninde deney grubu lehine istatistiksel olarak anlamlı olduğunu göstermiştir. Ayrıca uygulama öncesinde naif düzeyde en düşük yüzde oranının deney grubu öğrencilerinde bulunmasına rağmen, Fen Bilimleri öğretim programının, ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulamaya ilişkin görüşlerini geliştirmede, Bilim Tarihi ile Zenginleştirilmiş Yaratıcı Problem Çözme Modül uygulaması kadar etkili olmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda deney gruplarında sadece “Bilimsel araştırmalar her zaman bir soru ile başlar ancak bir hipotezi test etmesi gerekmez (BS-1)” ve “Bilimsel araştırmaları gerçekleştirmek için izlenecek tek tip/adım adım bir yol yoktur (BS-2’)” bileşenlerinde bilgili düzeyinde öğrenciye rastlanmazken; kontrol grubunda, 8 bilimsel sorgulama bileşeninden 5’inde (BS-1, BS-2, BS-5, BS-7, BS-8) bilgili düzeyde hiç öğrencinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Bilim Tarihi ile Zenginleştirilmiş Yaratıcı Problem Çözme Modül uygulamasının sınıf düzeyine göre bilimsel sorgulama anlayışlarının gelişimi üzerindeki etkisi farklılık gösterirken, araştırma-sorgulamaya dayalı mevcut fen öğretim programının bu bağlamdan bağımsız sınırlı düzeyde etkisinin olduğu gözlenmiştir. Sonuçlar, modüllerin uygulandığı deney gruplarında bilimsel sorgulama anlayışlarındaki sınıf düzeylerine göre en fazla gelişimin 7. sınıf ve 5. sınıf düzeyinde olduğunu göstermiştir. Çalışma sonuçları ışığında sonuçlar tartışılmış ve politika yapıcılar için öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: