Özet:

Kafkasya toprakları genel Türk Tarihi’nin öğrenilmesi açısından vazgeçilmez hazine olarak kabul edilebilir. Kafkasya’daki Türk toponimik terimleri ise en eski Türk Tarih’i katmanlarının ortaya çıkarılması için son derece önemlidir. Kafkasya’ya kadim Türklerin etnik akınları hem iki temel dağ geçidi-Derbent ve Deryal, hem de Büyük Kafkas dağları’nın diğer geçitleri aracılığıyla gerçekleşmiştir. Azerbaycan’ın kuzeybatı bölgesini Kuzey Kafkasya’ya bağlayan dağ geçidinin Hun Beli olarak isimlendirilmesi ve bu toponimin Hun boylarının ismini barındırması bunun açık bir ispatıdır. Kafkasya’da Kaşgarlı Mahmud’un Oğuz boylarının 22 kolundan birine nispet ettiği Türk Kınık boyları ile de bağlı çok sayıda toponimik terim bulunmaktadır. Kınıkların ismi aşağıdaki tomonimlerde korunmuştur: Şeki iline bağlı Ganık nehri, Baş Göynük ve Aşağı Göynük köyleri, Gah ilindeki Gonuk nehri ve İlisu köyündeki Ganıglar sülalesi, Sarıbaş köyünün Göynük-oba mahallesi vs. Şunu da kaydetmek gerekir ki, Kafkasya’daki Türk toponimlerinin bazılarının aynısını Türkiye Cumhuriyeti topraklarında da bulmak mümkündür: Bolu’dakı Göynük ve Amasya’daki Göynücek vs. İşte bu araştırmalarımız bunun bir rastlantı olmadığını göstermektedir. Ortaçağ ve Yeniçağ boyunca Türkçe, çok uluslu Kafkasya halkları arasında temel iletişim aracına dönüşmüştür. XI-XII.yüzyıllarda Oğuz Türkleri, İslamiyet’in Dağıstan’ın daha geniş arazilerinde yayılmasında büyük rol oynamışlardı. Kafkasya’nın söz konusu bölgelerinde günümüze kadar Oğuz Türkleri ile bağlı toponimler kalmaktadır (ör. Dağıstan Cumhuriyeti’nin Hunzah ilinde mevcut olan Oğuzilal soyları ve Oğuz şahıs isimleri, Ahtı ilindeki Oğuzrinsurar – yani Oğuz mezarlığı, Azerbaycan’ın kuzey-batı bölgesindeki Oğuz ili vs.) Kafkasya’nın söz konusu bölgelerinde yaptığımız araştırmalar eski Türklere ait çok zengin lingüstik ve toponomik verileri ortaya çıkarmaya imkan vermiştir. Bu ise bir kez daha Kafkasya’nın, Anadolu’ya hareket eden Türk boyları için uzun Tarihi dönem boyunca arka cephe rolü oynaması gerçeğini ispatlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: