Görüntüleme
9
İndirme
4
“Büyük Moğol İmparatorluğu”’nun kurulma aşamasında idari, askerî ve sosyal sistemlerini oluştururken Türk etkisinde kalındığı dolayısıyla da Uygurların kilit rol oynadığı konusunda bilim insanları arasında fikir birliği vardır. Bu anlayış ve idrakle devletin kurucusu Cengiz Han ve ardılları, bu alanlarda bilgili ve yetenekli Uygurları, üst mevkilere getirmiş ve onların tecrübelerinden yararlanmasını bilmişlerdir. Moğol idari sisteminde çoğunluğu oluşturan Uygurlar, yönetici olarak önemli roller üstlenmişler ve dönemin seçkin bir parçasını oluşturmuşlardır. Akıllıca alınmış kararlar sayesinde Moğollar, kabile hayatından kurtulmuş, tarihte önemli bir yere sahip olabilmişlerdir. Devlet kurma ve idare etme tecrübesine sahip Uygurlar, Moğol efendilerine seferlerde eşlik eden askerî lider ve sivil idareciler olarak pek çok alanda ve görevde istenen çok güvenilir bir model olmuşlardı. Aynı zamanda dil, yazı, edebiyat, hukuk, sanat ve ticaret gibi konularda da adını duyuran Uygurlar, bu anlamda, yazma ve okur-yazarlık tekniklerinde uzmanlaşmış, bir tür teknolog işlevi görmüşler ve Moğol hizmetine giren herhangi bir uzman veya zanaatkâr gibi çalışmışlardır. Diğer taraftan kendi yazı sistemleri ve dillerini Moğol hanlarına, kraliçelerine ve prenslerine öğreterek onları güçlü konumlara getirmişlerdir. O dönemde aynı coğrafyada yaşayan Naymanlar, Kerayitler ve Karahitaylar da okur-yazardı hatta muhtemelen kendi dillerinden başka birden çok dil biliyorlardı. Cengiz Han, 1204 civarında Naymanları yendi ve T’a-ta Tonga adlı kâtibi esir aldı. T’a-ta Tonga, 12. yüzyılın sonunda ve 13. yüzyılın başlarında Türk-Nayman kabilesinin mühürdarı ve veziri idi. Uygur dilini, yazısını, hukukunu ve mührü/damgayı Moğollara tanıtması ve uygulamasıyla bilinen T’a-ta Tonga, hem Türk hem de Moğol tarihinin önemli şahsiyetlerinden biridir. Moğolların hizmetine giren ilk Türk olarak kabul edilen T’a-ta Tonga, kimi tarihî kaynaklarda Nayman, kimisinde de Uygur olarak geçer. Bu sebeple T’a-ta Tonga’nın asıl etnik kökeninin ne olduğuna dair sorunun cevabını bulmak, çalışmanın amacıdır. Uygurların sınır komşusu ve Uygur kültürüne hâkim Naymanların kuvvetle muhtemel aslen Uygur Türkü olabileceği düşüncesiyle çalışma, bu doğrultuda ele alınacaktır.
Abstract There is a consensus among scholars that the Uyghurs played a key role in the establishment of the "Great Mongolian Empire", which was influenced by Turkish influence while creating its administrative, military and social systems. With this understanding and appreciation, the founder of the state, Genghis Khan and his successors, brought knowledgeable and talented Uyghurs to higher positions and knew how to benefit from their experiences. Uyghurs, who made up the majority in the Mongolian administrative system, assumed important roles as administrators and formed an elite part of the period. Thanks to wise decisions, the Mongols were saved from tribal life and have had an important place in history. Accompanying their Mongol lords on expeditions, the Uyghurs, who had the experience of establishing and administrating a state, became a very reliable model that was desired in many fields and duties as military leaders and civil administrators. At the same time, the Uyghurs, who also made a name for themselves in subjects such as language, writing, literature, law, art and trade, functioned as a kind of technologist specializing in writing and literacy techniques and worked like any expert or craftsman who entered the Mongolian service. On the other hand, they taught the Mongolian khans, queens and princes their own writing systems and languages, placing them in powerful positions. The Naymans, Kerayites and Karahitays living in the same geography at that time were also literate and probably even spoke more than one language other than their own. Genghis Khan defeated the Naimans around 1204 and captured the scribe T'a-ta Tonga. T'a-ta Tonga was the seal and vizier of the Turkic-Nayman tribe at the end of the 12th century and the beginning of the 13th century. T'a-ta Tonga, known for introducing and applying the Uyghur language, writing, law and seal/stamp to the Mongols, is one of the important figures in both Turkish and Mongolian history. T'a-ta Tonga, who was accepted as the first Turk to enter the service of the Mongols, is referred to as Nayman in some historical sources and as Uyghur in others. For this reason, it is the aim of the study to find the answer to the question about what the real ethnic origin of T'a-ta Tonga is. The study will be handled in this direction, with the idea that the Naymans, who are the border neighbors of the Uyghurs and who dominate the Uyghur culture, are most likely originally Uyghur Turks.
Alan : Güzel Sanatlar; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
