Özet:

Bir âlimin yetişmesi şüphesiz doğup büyüdüğü ortamın şartlarıyla çok yakından ilişkilidir. Bu bağlamda, Siracüddin Ali b. Osman el-Ûşî’nin (ö. 575/1179) yaşadığı coğrafyalardan Mâverâünnehir’in özellikle XI. ve XII. yüzyıllar siyasî, dinî ve ilmî şartları hakkındaki bilgilere odaklanmak, onun hayatının tarihî gerçekliklere uygun olarak bilinmesini ve ilmî birikimini iyi bir şekilde anlamaya yardımcı olacaktır. Söz konusu önemden hareketle, Ceyhun nehrinin kuzey ve doğusundaki bölge olan Mâverâünnehir’de mezkur yüzyıllarda yaşanan hayatın temel özelliklerinin, Ûşî’nin zihin dünyasına ve eserlerine etkisi üzerinde durulacaktır. Bunun yapılabilmesi için Mâverâünnehir’in öncelikle coğrafya olarak hangi kültür havzalarını kapsadığına bakılacaktır. Yapılan bir ön araştırmaya göre burasının İstahrî’ye göre Buhara, Semerkant, Soğd toprakları, Üşrûsene (Uşrusana), Şâş (Taşkent), Fergana, Keş (Kiş), Nesef (Nahşeb), Sagāniyân (Çagāniyân), Huttal (Huttalân), Tirmiz, Guvâziyân, Ahsîkes, Hârizm, Fârâb, İsbîcâb, Talas, Îlak ve Hucend’i kapsadığı tespit edilmektedir. Dolayısıyla bildiride Ûşî’nin doğduğu yüzyılın yakın arka planına ve yaşadığı yüzyılın başta Buhara ve Semerkant kültür havzaları olmak üzere genel olarak Mâverâünnehir bölgesine odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler: