Özet:

Cumhuriyet dönemi mimarisinde İkinci Milli Mimarlık Hareketi olarak adlandırılan, 1938-1950 yıllarını kapsayan bu dönem dünyada ve Türkiye’de çeşitli politik, ekonomik, siyasal ve sosyal değişimlerin etkileri ile gelişerek Cumhuriyet rejiminin mimaride kendi kimliğini yaratma adına ilk önemli adımını oluşturmuştur. Cumhuriyet’in ilk on beş yılını da kapsayan Birinci Milli Mimarlık Hareketi’ndeki temel çıkış noktası olan Osmanlı mimarlığı yerine Anadolu geleneksel halk mimarlığının ön plana çıkarıldığı bu hareket Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihinin özgün bir dönemini oluşturur. Malzeme kullanımından mimari detaylara kadar biçimci bir yaklaşımın etkin olduğu bu dönemde Cumhuriyet’in Halkçılık ilkesi ışığında halk ile bağ kurularak mimaride milli bir kimlik yaratılmak istenmiştir. Ancak, temel sorunlar çözülmeden, sadece biçimsel ve duygusal bir yaklaşımla mimaride milli bir kimlik yaratma çabaları II. Dünya Savaşı’nın bitmesi, ekonomik koşulların değişmesi ve çok partili hayata geçilmesinden sonra yaşanan siyasal değişimler ile sona ermiştir. Batı ile bütünleşmeyi sağlama adına 1950’lerin başlarından itibaren bütün alanlarda olduğu gibi mimarlık alanında da uluslararası akımlar etkili olmaya başlamış ve mimarlıkta İkinci Milli Mimarlık Hareketi’nin getirdiği değerler rafa kaldırılmıştır. Ancak, bu değerler özellikle Anadolu’da yerel mimarlık unsurları ile beslenerek bir moda beğenisine dönüşmüş ve 1970’li yıllara kadar varlığını korumuştur. Başta başkent Ankara ve İstanbul olmak üzere Anadolu’nun çeşitli illerinde karşımıza çıkan İkinci Milli Mimarlık Hareketi yapıları ile bu yapılardan esinlenilerek sonraki dönemde inşa edilen yapılar günümüz tarihi kentlerin kimliklerini ve tarihsel dokularını tamamlayan birer unsur olarak Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi içerisinde özgün bir yer almışlardır. Son yıllarda çeşitli nedenlerle giderek sayıları azalan, bir dönemin tarihini, sosyo-kültürel yapısını belirlemede belge niteliğinde olan ve tarihi kentlerin kimliklerinin ayrılmaz bir parçası olan bu yapıların doğru planlamalarla asıllarına uygun bir biçimde onarılarak gelecek nesillere ulaştırılması kültürel mirasın korunması açısından büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: