Özet:

Arapçanın söz varlığında geniş bir kullanım alanına hakim olan hemze, Türkçenin fonetiğinde yer almamaktadır. Dolayısıyla bu sesi içeren kelimeler Türkçe tarafından alıntılandığında bir telaffuz zorluğuna neden olmuşlardır. Türkçe kendi ses düzenine ve ahengine uymayan bu tür kelimelerdeki hemze sesi üzerinde bazı değişiklikler gerçekleştirerek onları kendi ses ve telaffuz kurallarına uydurmuştur. Ancak yapılan değişiklikler, Türkçenin bütün çağdaş lehçelerinde aynı şekilde gerçekleşmemiştir. Bu lehçeler bazı noktalarda aynı yolu izlemişler, bazı noktalarda ise birbirlerinden ayrılmışlardır. Bu durum, çağdaş Türk lehçelerinde ortak olarak kullanılan hemzeli kelimelerin farklı şekiller almasına sebep olmuştur. Böylece hemzeli kelimeler çağdaş Türk lehçelerine aldıkları yeni şekillerle yerleşmişlerdir. Bu çalışmada, çağdaş Türk lehçelerine geçmiş Arapça kökenli kelimelerdeki hemze sesinin durumu ele alınmıştır. Çalışmanın girişinde hemze ile ilgili bilgi verilmiş; daha sonra da Arapçadan alıntılanmış kelimelerdeki hemze sesinin geçirdiği veya sebep olduğu ses olayları örnekleriyle birlikte gösterilmiştir. Hemze üzerine yaptığımız bu çalışmayla, çağdaş Türk lehçeleri üzerine yapılacak çalışmalara bir katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: