Özet:

Bu araştırmada, göçmen ve azınlık olarak yaşayan iki dilli bireylerin Türkçe dil bağlılıklarını ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirilmesi amaçlanmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi için iki ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur. Birinci çalışma grubundaki katılımcılar (180 kişi) 2016 yılında Ukrayna’nın doğusundaki çatışmalardan Türkiye’ye sığınan Ahıska Türkleri arasından seçilmiştir. İkinci çalışma grubundaki katılımcılar (274 kişi) ise Kazakistan’da yaşayan Ahıska Türkleri arasından seçilmiştir. Ölçme aracının geliştirilmesinde alanyazın tarama, madde havuzu oluşturma, uzman görüşüne başvurma ve pilot uygulama aşamaları izlenmiştir. 32 maddeden oluşan taslak ölçme aracı, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile sınanmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda üç faktörden oluşan 24 maddelik bir yapı ortaya çıkmıştır. Açıklanan toplan varyans miktarı ise %49,069 olarak belirlenmiştir. Birinci faktör (sürdürüm) toplam varyansın %34,164’ini, ikinci faktör (kimlik) toplam varyansın %8,953’ünü, üçüncü faktör (kullanım) ise toplam varyansın %5,951’ini açıklamaktadır. Ardından belirlenen maddeler ve faktörler için güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bu kapsamda hem ölçeğin geneli hem de faktörlerin içerdiği maddeler üzerinden Cronbach’s Alpha iç tutarlılık katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin geneli için Cronbach’s Alpha iç tutarlılık katsayısı 0,90 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin faktörleri için belirlenen Cronbach’s Alpha iç tutarlılık katsayısı ise birinci faktör (sürdürüm) için 0,89; ikinci faktör (kimlik) için 0,87; üçüncü faktör (kullanım) için ise 0,57’dir. Pearson analizi ile hesaplanan madde-toplam korelasyonu anlamlı (p<.001); t testi ile hesaplanan (alt-üst %27) analizler sonucu maddelerin ve faktörlerin ayırt edici olduğu görülmüştür. Açımlayıcı faktör analizinin ardından modelin doğrulayıcı faktör analizi ile doğrulanmasına ilişkin elde edilen uyum indeks değerlerinin kabul edilebilir sınır değerler içerisinde olduğu görülmüştür. Böylece “Türkçe Dil Bağlılığı Ölçeği”nin göçmen ve azınlık olarak yaşayan, iki dilli Türklerin Türkçeye yönelik dil bağlılıklarının saptanmasında geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler: