Özet:

Şah Abbas devrinin (1587-1629) tanınmış sanatçılarından olan Sâdıkî (940/1553-?), Afşar Türkmenlerindendir. Sâdıkî, ilk gençlik yıllarında, Mevlana Haydar Ali’nin oğlu Behzad’ın (1450-55?/1535-36?) yeğeni ünlü nakkaş Muzaffer Ali’nin yanında nakkaşlık eğitimini tamamlamış, döneminin ünlü nakkaşları arasında yerini almıştır. Türkçe ve Farsça yazdığı manzum, mensur eserlerinin toplandığı bir külliyatın sahibidir. Afşar Sâdıkî Beg, Çağatay Türkçesiyle kaleme aldığı Mecma’ul-havâs’ı Alî Şîr Nevayî’nin Mecâlisü’n-Nefâyis’ine zeyil olarak yazmıştır. Yazılış tarihi tahminen 1597-1598 yılları arasında olan Mecma’ul-havâs, Doğu Türk dili alanında Çağatay Türkçesiyle yazılmış ikinci ve son tezkiredir. Bu eser, Osmanlı Devletinin topraklarından başlayarak bugünkü İran, Azerbaycan, Orta Asya, Afganistan, Pakistan ve Hindistan’a kadar uzanan geniş bir coğrafyayı içine almaktadır. Sâdıkî eserini döneminin şairlerini tanıtmak ve bunların eserlerinin öğrenilmesine ilgi çekmek amacıyla kaleme almıştır. Sekiz mecma‘dan oluşan ve yalın bir dille kaleme alınan eserde, 480 şâirin biyografisi verilmiştir. Eserin yedinci bölümü Bakî, Fuzûlî, Necatî gibi tanınmış Türk şâirlerine; sekizinci bölüm İran şâirlerine ayrılmıştır. Bu bildiride, Sâdıkî’nin hayatı ve sanatına değinilecek, Mecma’u’l-havâs’ın edebiyat ve dil tarihimizdeki yeri değerlendirilecektir. Bu çalışmamız, iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, Sâdıkî’nin hayatı, eğitimi ve şâirliği hakkında bilgiler verilecektir. İkinci bölümde, Sâdıkî-i Kitâbdâr’ın Çağatay Türkçesiyle yazdığı Mecma’ul-havâs adlı şâirler tezkiresi, muhteva ve üslup bakımından değerlendirilecek, Mecma’ul-havâs kendisine model alınan Mecâlisü’n-nefâis ile muhteva yönünden karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler: