Özet:

Kıbrıs, Akdeniz’de ve özellikle Doğu Akdeniz’de stratejik ve coğrafi bakımdan çok önemli bir konuma sahip bulunmaktaydı. Söz konusu konumundan dolayı tarih boyunca Akdeniz ticaretinde önemli bir paya sahip olmuştur. Tarih boyunca Akdeniz’de ticaret yapan devletler Kıbrıs adasını da çeşitli amaçları için kullanmaktaydılar. Dolayısıyla Osmanlı ülkesinde ticaret yapan devletlerin hemen hemen hepsinin adada tüccarları bulunmaktaydı. Kıbrıs adasında bulunan yabancı tüccarların sorunlarıyla ilgilenmeleri için İstanbul’da elçileri bulunan devletler adaya vekilleri olan konsolosları atamaktaydılar. Söz konusu konsoloslara ticareti canlandırmak için Osmanlı Devleti tarafından geniş yetkiler verilmiştir. Başlangıçta Osmanlı Devleti konsolosların Kıbrıs adasında sadece Tuzla kazasında kalmalarına izin vermişti. Ancak 18. yüzyılın sonları ile 19. yüzyılda adada konsolosları olan devletlerin Limasol’da, Mağusa’da, Baf’ta ve hatta Lefkoşa’da konsolos vekilleri olmaya başlamıştı. Kıbrıs adasının ticaretinde söz sahibi ülkelerin başında da İngiltere, Fransa ile Hollanda ve onun adadaki temsilcisi olan konsolosu ve konsolos tercümanı gelmekteydi. Osmanlı idaresinde adada görev yapan konsoloslar ve tercümanlarının kimlikleri, göreve başlangıç ve bitiş tarihleri ile faaliyetleri hakkında bilgiler verilmiştir. Akdeniz’de yapılan Kıbrıs bağlantılı ticaret Kıbrıs halkını da etkilemekte ve adanın sosyo-ekonomik kültüründe derin izler bırakmaktaydı. Araştırmada Akdeniz ticaretinde etkili olan liman kentleri ile Kıbrıs adasının ticari boyutu karşılaştırılmıştır. İlgili çalışmada Akdeniz’de Batılı devletlerin özellikle İngiltere, Fransa ve Hollanda’nın aralarındaki ticari rekabetten ötürü meydana gelen çatışma ve korsanlık faaliyetlerine de değinilmiştir. Ayrıca Akdeniz’de yapılan kaçakçılık ve Osmanlı Devleti’ne gümrük vermemek için kullanılan çeşitli yöntemlerin de Osmanlı Devleti’nin ekonomisine yaptığı zararın da boyutları verilmiştir. Söz konusu araştırma Osmanlı dönemindeki Kıbrıs adasında kurulan konsolosluklar ve faaliyetlerini kapsamaktadır. Araştırma sürecinde genel olarak Osmanlı idaresinde Kıbrıs adasındaki konsoloslar, konsolos vekilleri, konsolos tercümanları ile adada faaliyet gösteren müstemen tüccarının adada yaptıkları ticaret ve ticarî ürünler üzerinde durulmuştur. Araştırma Kıbrıs Lefkoşa Şeriye Sicillerinden yola çıkılarak elde edilen verilerle desteklenmiştir. Ayrıca Kıbrıs adasında görev yapan konsolos veya konsolos vekilleri ile Avrupalı seyyahların ada ile ilgili tuttukları günlüklerindeki bilgilerle de elde edilen veriler karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda öz olarak Kıbrıs adasının Akdeniz ticaretindeki önemi, adalıların bu ticaretten etkilendikleri noktalar ile yabancı devletlerin adadaki temsilcileri olan konsolosların, konsolos vekillerinin ve konsolos tercümanlarının adanın sosyo-kültürel yapısına yaptıkları olumlu-olumsuz katkılar ile ilgili sonuçlara ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: