Özet:

Yenisey yazıtları, Moğolistan’ın kuzeyinde, Yenisey Irmağı boyunca bulunan, bugün toplam sayısı 200’ü aşan yazıtlardır. Bu yazıtlardan Uybat III (E 32) Yazıtı ilk bulunan yazıt olduğu hâlde, 1889 yılında, N. Yadrintsev tarafından, Bilge Kağan ve kardeşi Köl Tegin adına dikilen iki büyük yazıt bulununcaya kadar, bu yazıtların kimlere ait olduğu ve alfabenin niteliği hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktaydı. V. Thomsen’in bu alfabedeki harfleri çözmesinden sonra çalışmalar, daha çok Moğolistan bölgesi üzerinde yoğunlaşmış, bu yazıtları okuma girişimleri de olmuştur. Bu anlamda özellikle W. Radloff, S. Ye. Malov ve H. N. Orkun’un adını anmak gerekir.             Yenisey yazıtlarının daha çok bölgede yaşamış olan Kırgızlar, Azlar ve Çikler tarafından dikildiği düşünülmekle birlikte yazıtlarda herhangi bir tarih kaydı bulunmamaktadır. Bu yazıtlar, söz varlığı açısından özellikle Moğolistan’da bulunan ve II. Türk Kağanlığı ile Uygur Kağanlığı’nın kağanları ve yöneticileri tarafından dikilen yazıtlardan farklı olduğu düşünülmektedir. Makalede, Yenisey yazıtlarında geçen ve bölgeye özgü olduğu düşünülen kimi sözcükler, Moğolistan’daki yazıtlarla karşılaştırılmıştır. Böylelikle kimi sözcüklerin diyalektik sözcükler olduğu kanaati ortaya çıkmıştır. Güney Sibirya bölgesi halklarının söz varlığındaki farklılıklardan hareket edilerek bu bölgede yaşamış halkların sosyal yaşantısı üzerinde de çeşitli değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: