Özet:

Yenisey yazıtları, Moğolistan’ın kuzeyinde, Yenisey Irmağı boyunca bugünkü Hakasya ve Tuva sınırları içerisindeki bugün toplam sayısı 250 civarında olan runik harfli Türkçe yazıtlardır. Bu yazıtlardan Uybat III E 32 yazıtı ilk bulunan yazıt olduğu hâlde N. Yadrintsev tarafından 1889 yılında II. Türk Kağanlığı’nın tahtında oturan Bilge Kağan ve kardeşi Köl Tegin adına dikilen iki büyük yazıt bulununcaya kadar bu yazıtların kimlere ait olduğu ve alfabenin niteliği hakkında pek bir şey bilinmiyordu. Thomsen’in bu alfabedeki harfleri çözmesinden sonra çalışmalar, daha çok Moğolistan bölgesi üzerinde yoğunlaşmış, ancak bu yazıtları okuma girişimleri de olmuştur. Bu anlamda özellikle W. Radloff, S. Ye. Malov ve H. N. Orkun’un adını anmak gerekir. Yenisey yazıtlarının daha çok bölgede yaşamış olan Kırgızlar, Azlar ve Çikler tarafından dikildiği düşünülmekle birlikte yazıtlarda tarih kayıtları bulunmamaktadır. Bu yazıtlar, söz varlığı açısından özellikle Moğolistan’da bulunan ve II. Türk Kağanlığı ile Uygur Kağanlığı’nın kağanları ve yöneticileri tarafından dikilen yazıtlardan farklı kimi sözcükler bulunmaktadır. Bu yazıda Yenisey yazıtlarındaki tek örnekler üzerinde durulmuş, diğer runik metinlerde olup olmadığı belirlendikten sonra sözcüğün runik dönemden sonraki metinlerde bulunup bulunmadığı sorgulanmıştır. Ayrıca sözcükle ilgili yapılan etimolojilere de değinilmiş ve çeşitli değerlendirmelerde bulunulmuştur. Özellikle diğer runik metinlerde tanıklanmayan sözcüklerin diyalektik özellikler taşıdığı sonucuna varılmaya çalışılmış, böylelikle kimi sözcüklerin yöresel sözcükler olduğu kanaati ortaya çıkmıştır

Anahtar Kelimeler: