Özet:

Bu makalenin amacı, Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadar Batı dillerinden Osmanlı Türkçesine roman çevirisi yapan kadın çevirmenleri (“mütercimeleri”) ve bu çevirmenlerin çevirdikleri yapıtları ön sözler/son sözler tanıklığında incelemektir. İncelemeye neden olan sorunsal, anılan dönemde kültür ve edebiyat dizgemizde yayımlanan söz konusu yapıtlara ilişkin kadın çevirmen/mütercime kimliği ve ön söz/son söz odaklı bütünlüklü bir betimleyici çalışma yapılmamış olmasıdır. Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadar Batı dillerinden Osmanlı Türkçesine roman çevirisi yapan kadın çevirmenlerimizin sayısı altıdır. Altı kadın çevirmenimizden yalnızca dördünün adı çeviri yapıtların ön kapaklarında okura doğrudan verilmiştir: Azize Hanım, Hâlide Edib, Madam Gülnar, Zeyneb Sünbül. İlgili dönemde çevirileri yayımlanan diğer iki çevirmenin kadın kimliği farklı şekillerde okura sunulmuştur: “Mütercimesi: Bir Kadın”/“Mütercime-i Merâm” ve “Bir Kız”. Bu bağlamda öncelikle ilgili dönemin kadın çevirmenleri ve bu çevirmenler tarafından yapılan çeviri yapıtlar hakkında niceliksel bilgi verilecektir. Daha sonra ise çevirmenlerin yapıtları ayrı ayrı ele alınarak ön sözler/son sözler bağlamında irdelenecektir. İncelenen dönemdeki kaynak dil/kaynak kültür/kaynak edebiyat/yazar ile erek dil/erek kültür/erek edebiyat/çevirmen arasındaki bakışımlı/bakışımsız ilişkiler özellikle “çevirmen(ler)in sesi” (Theo Hermans (çev. Bulut), 1997: 63-68) açısından toplumsal cinsiyet vurgusuyla irdelenecektir. Bu çerçevede ön sözlerin/son sözlerin çeviriyazıları yapılacak ve bu çeviriyazıların tanıklığında dönemin sosyo-kültürel yapısı dikkate alınarak kadın çevirmenlerin çeviri/çevirmen algısı toplumsal cinsiyet odağıyla çeviri ön sözleri/son sözleri üzerinden okunmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: