Özet:

Çevre tüm canlılar için hayati derecede önemlidir. İçilen su, solunan hava ve yaşanan toprak parçası birer çevre unsurudur. Canlıları çevrelerinden ayrı düşünmek mümkün değildir. Ancak tüm canlılar içinde sadece insan yaşadığı çevresini dönüştürerek amaçları doğrultusunda kullanabilme becerisine sahiptir. Çağlar boyunca çevre ile uyumlu yaşamı kendisine rehber edinen insan, özellikle Sanayi Devrimi ile birlikte adeta çevre sorunlarının kaynağı durumuna gelmiştir. Çünkü doğal kaynakların hiç bitmeyecekmiş gibi tüketilmesi ve tüketim sonucunda ortaya çıkan kirlilik doğanın taşıma kapasitesini tükenme noktasına getirmiştir. Çölleşen ormanlar, birbiri ardına yok olan türler ve değişen iklim koşulları insanın çevresel etkilerini en açık şekilde ortaya koymaktadır. Bu olumsuz tablo, hızlı nüfus artışına bağlı olarak gelişen düzensiz kentleşme hareketleriyle kendisini daha da fazla hissettirmektedir. Ancak sağlıklı bir çevrede yaşamak her canlının hakkıdır. Çevre hakkı aslında diğer insan haklarının olması için bir temel, bir önkoşuldur. Sağlıklı bir çevre olmadan insan hakkından bahsedebilmek mümkün değildir. Küresel boyutta yeryüzünü tehdit eden çevre sorunları ise sadece bugünkü değil, gelecek kuşakların sağlıklı bir çevrede yaşam haklarını ellerinden almaktadır. Oysa insan da diğer tüm canlılar gibi çevrenin bir parçasıdır. İnsan parçası olduğu bir şeye zarar verirken aslında kendi geleceğini karartmakta, adeta bindiği dalı kesmektedir. Daha fazla birikim ve menfaat uğruna doğanın bu kadar amansızca tüketimi çerçevesinde gelişen bugünkü durum, artık üstesinden gelinemeyecek boyutlara ulaşmıştır. Tüm dünyayı sarsan ve iklim değişikliklerinin ana nedeni olan küresel ısınma karşısında insanlık çaresiz kalmakta, birbiri ardına konferanslar, zirve toplantıları yaparak durumun önemine dikkat çekmeye çabalamaktadır. Oysa bu sorunun ana kaynağı, çevre değerlerini umarsızca kullanan ve kullanıp kirleten günümüzün sanayi devi ülkeleridir. Onların doğa ile girişmiş oldukları amansız mücadelenin kötü sonuçlarının faturasını bugün tüm dünya ne yazık ki bir bedel olarak ödemektedir. Ancak bu bedel çok ağır bir şekilde ödenmektedir. Bugün milyonlarca insan susuzluk, yoksulluk, kuraklık, kıtlık, ormansızlık ve çölleşme gibi nedenlere bağlı olarak yaşamını yitirmekte, sağlıksız yaşam koşulları ile boğuşmaktadır. Kaynakların paylaşımındaki dengesizlik ve yüzlerce yıl süren sömürü faaliyetleri hep sanayileşme ve daha da zenginleşme uğruna olmuş, çevre sorunlarının bugünkü duruma gelmesine zemin hazırlamıştır. Aslında insan bu korkunç bedelini, ekolojinin temel prensiplerinden birisi olan doğaya karşı elde edilen her başarının bir bedeli vardır ilkesini çiğnediği için ödemektedir. Daha sonra da yapılandırılan çevre politikaları ile çevre sorunlarını önlemeye çalışmakta, sıkı yasalar, caydırıcı cezalar ve yaptırımlarla önlemler almaya çabalamaktadır. İşte ülkelerin bu politikalarını uygulama konusundaki başarılarını değerlendiren Çevresel Performans Endeksi bugün pek çok soruna ışık tutmaktadır. Yale Üniversitesi girişimiyle 2006 yılından bu yana her iki yılda bir yapılan bu değerlendirmeler aralarında Türkiye’nin de olduğu 180 ülkeyi kapsamaktadır. Bu çalışmada Çevresel Performans Endeksi verilerinden yararlanılarak, Türkiye’nin çevre sağlığı üzerine tespitler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: