Özet:

İkinci Dünya Savaşı‟ndan sonra yoğunluk kazanan Türk-Amerikan ilişkileri, herhangi bir kesintiye uğramaksızın günümüze dek sürmüştür. İki ülke arasındaki ilişkilerde istikrarın/sürekliliğin sağlanması birçok iç ve dış faktörle izah edilebilir. Bu çalışmada, askerî darbe faktöründen yola çıkılarak Soğuk Savaş döneminde Türkiye‟de yaklaşık olarak onar yıllık aralarla gerçekleşen üç askerî müdahalenin Türk-Amerikan ilişkilerini ne yönde etkilediği incelenmiştir. Darbelerin öncesi ve sonrasındaki gelişmeler analiz edilerek Türk-Amerikan ilişkilerinin niteliği açısından iki dönem arasında ne gibi değişim ve süreklilik unsurlarının olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Genel olarak, darbelerin öncesindeki dönemlerde Türkiye‟nin ABD‟ye kayıtsız şartsız bağımlılığının sorgulandığı; bu bağlamda ülkenin dış ilişkilerini çeşitlendirme yönünde adımlar atılmak istendiği; Türk-Amerikan ilişkilerinin en azından dengeli bir bağımlılığa dönüştürülmesi için çalışıldığı görülmektedir. Darbelerden sonra ise Türk-Amerikan ilişkilerinin bilakis dengesiz ve bağımlı bir yörüngeye yeniden oturtulduğu dikkat çekmektedir. Bu durum, her üç darbenin hemen öncesindeki dönemde ikili ilişkilerde baş gösteren ihtilafların darbeler vasıtasıyla giderilmeye çalışıldığı; böylelikle iç ve dış politikada bağımsızlaşma teşebbüslerinin sonuçsuz bırakıldığı izlenimini vermektedir. Buradan hareketle, Türkiye‟deki askerî darbelerin Türk-Amerikan ilişkilerinin sürekliliğini sağlama açısından, genellikle ABD‟nin lehine olmak üzere, aktif ve belirleyici bir rol oynadığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: