Abstract:

Yüce Allah, insanlar tefekkür edip anlasınlar diye Kur’ân’ı kolaylaştırdığını beyan etmekle birlikte, onun bir kısım âyet-i kerîmeleri kolaylıkla anlaşılabilecek bir nitelikte iken (muhkem âyetler), diğer bir kısmının ise üzerinde araştırma ve derin incelemeler yapmakla anlaşılabileceğini (müşkil âyetler) vurgulamaktadır. Dolayısıyla Kur’ân’ın doğru bir şekilde anlaşılabilmesi için ulûmu’l-Kur’ân olarak bilinen ilimlerin bilinmesi gerekmektedir. Bunlar arasında şüphesiz Müşkilü’l-Kur’ân ilmi de yer almaktadır. Kur’ân âyetleri arasında yahut âyet-i kerîmeler ile vâkıa arasında, zâhirde varmış gibi görülen müşkillerin çözüm yollarını ele alıp inceleyen bu ilim sayesinde, ortaya çıkan yanlış yorumlar da izale edilmiş olur. Zaten Kur’ân’da, âyetler arasında herhangi bir çelişki, tutarsızlık söz konusu olmadığı açıkça belirtilmiştir. Bu anlayıştan hareketle Hârizmli olan çok yönlü âlim ez-Zemahşerî (v. 538/1144) bazı müşkil ifadeler üzerinde durarak onları çözüme kavuşturmaya çalışmış ve Kur’ân’da tutarsızlığın olmadığını göstermiştir. Bunu yaparken müfessir, bazen aynı mevzuyla ilgili Kur’ân-ı Kerîm’in değişik yerlerinde yer alan farklı ifadelerin veya konunun aşamalarını ve değişik yönlerini göz önünde bulundurmuş bazen de bir ifadenin hakikat veya mecâz anlam taşıyabileceğini ifade etmiştir. Müellifin, insanoğlunda bulunan akıl ilkesinden hareketle bir müşkile yaklaştığı ve izahında bulunarak meseleyi çözüme kavuşturduğu da görülmüştür.

Keywords: