Özet:

Bu makale; Covid-19 salgınına karşı küresel seviyede etkili güçlerin neden ortak mücadele veremediklerini ve bu durumun sistem açısından ne anlama gelebileceğini analiz ederken, aşının bulunması ve dağıtımıyla ilgili meseleleri değerlendirme dışı bıraktı. Realpolitik kurallara göre dış politikanın uyarlanmasıyla, sadece ulusal çıkarlara odaklanmak arasında önemli çelişkilerin ortaya çıktığı şartlarda Covid-19 salgının patlak vermesinin siyasal sonuçları ortaya konuldu. Bu bağlamda Covid-19 salgının, küresel seviyedeki istikrarsız güç dengesi sisteminde ortaya çıkan değişimlerin anlaşılmasına kolaylık sağlayabildiği görülmektedir. Başlangıçta, ortaya çıkan hastalık hususunda Çin yönetimi sessiz kalarak, salgının bütün dünyaya yayılmasına şahit olundu. 2020’nin başından itibaren Çin’den bütün dünyaya yayılan Covid-19 salgını bütün ülkeleri nasıl davranacakları ve nasıl faaliyet halinde olacakları konusunda farklı ve yaratıcı düşünmeye zorladı. Çağdaş devlet sisteminin günümüz çok kutuplu ikliminde koronavirüs salgınından kaynaklı sorunlarla yüzleşmesi ve onları anlama/çözme mücadelesi büyük güçler arasında -ABD, Avrupa Birliği ve Çin arasında- şiddetli rekabetle ve jeopolitik düzeyde gerilimin yükselmesiyle kendini göstermektedir. ABD-Çin gerilimi arttıkça, Avrupa Birliği daha bağımsız bir karakter sergileyebilmektedir. Büyük güçler arasındaki rekabet ve rekabetin yol açtığı politik ve diplomatik çatışmalar yakın gelecekte bütün insanlığı yakından ilgilendiren önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır -Koronavirüs salgınına bağlı olarak büyük güç ilişkileri denkleminde Rusya’nın oynadığı rol önemsiz olduğundan, bu çalışma kapsamında Rus yönetimine ait siyasi tutum önemli bir değişken olarak ele alınmadı. Üç büyük güç (ABD, AB, Çin) arasındaki çok yönlü ve karmaşık ilişkiler ağı Dünya Sağlık Örgütü’yle (DSÖ) bağlantılı olarak ortaya konuldu. Özelde DSÖ’nün, genelde is Birleşmiş Milletler’in zayıfladığı koşullarda, büyük güçler arasında küresel seviyede etkili bir güç denge sistemi hissedilmeye başlandı. ABD’nin ölümcül salgına karşı mücadelede küresel liderliği sergilemekten kaçınmasına bağlı olarak, saygınlığı ve oynadığı uluslararası önderliğin nasıl ağır bir darbe aldığı ve sonuçlarının ne olabileceği değerlendirildi. Covid-19 salgınına karşı küresel seviyede yürütülen mücadeleye önderlik yapmaktan uzak duran ABD yönetiminin tavrına bağlı olarak mevcut sürecin kendisi uzun dönemli bir dünya bunalımına işaret etmekteydi. 3 Kasım 2020’de ABD’de yapılan başkanlık seçimlerinde Donald Trump’ın kaybetmesi ve Demokratların adayı Joe Biden’ın kazanması AB’li temsilcileri sevindirdi. Diğer taraftan, 27 üye devletten meydana gelen Avrupa Birliği; Çin ile ABD arasında yaşanmakta olan jeopolitik mesafenin derinleşmesini engellemeye çalışırken, güç dengesinde gittikçe bağımsız bir davranışı ortaya koyabilmesi, yeni ABD yönetimiyle stratejik seviyede bazı sorunları yaşayabileceğine işaret etti. ABD yönetimiyle Çin arasında ilişkiler gerilirken, AB’nin Çin’le ekonomik işbirliği ve ticari bağlar üzerinden ilişkilerini geliştirmesinden ötürü, ABD’nin uluslararası gerilimi tırmandırmasına şimdilik sınırlar koyabilme kapasitesini sergileyebilmektedir. Bu sebeple rekabetçi büyük güç ilişkilerine özgü güç dengesine, geçici de olsa, istikrar kazandırabilmektedir. Ayrıca, Avrupa Birliği ülkeleri küresel rakiplerine karşı tutarsız ve çelişkili siyasi davranışlar sergilese bile, Çin ve ABD ile ilişkilerinde yapıcı bir rol oynamaya zorlanmaktadır. Çok kutuplu sisteme özgü dinamikler yavaş yavaş açığa çıkarken, koronavirüs salgının vahşi şekilde çok kutuplu sistemin olumsuzluklarını sergilemeye başlamasına bağlı olarak orta ve küçük ölçekli devletleri kendi gerçek ekonomik ve jeopolitik dinamikleriyle yüzleşmeye, rekabetçi büyük güçlere dönük beklentilerini köklü şekilde gözden geçirmeye ve sorgulamaya zorlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: