Özet:

Türkiye Selçuklu Devleti’nin 1243 yılında Moğollara yenilmesi sonucunda Anadolu yeni bir sürece girmiştir. Evvelemirde Moğolların Anadolu’yu kendilerine bağlı “Genel Valilik” bölgesi olarak idare etmeye başlamaları ve Türkiye Selçuklu sultanlarının üzerine valiler tayin ederek ülkeyi onlarla yönetmeye çalışmaları, kargaşanın ve isyanların odağı haline getirmiştir. Özellikle Moğol Hanlarının Anadolu’yu sadece vergi deposu olarak görmeleri ve halkı sömürme politikaları sonucunda gönderilen valiler, Anadolu’da asayişi sağlamada başarısız olacaklardır. Öte yandan Gazan Han, başta merkezileşme adımları olmak üzere hemen her alanda ıslah çalışması yürütmüş, özelikle İlhanlı ordusunun içine düştüğü malî kriz Gazan Han’dan önce had safhaya ulaşmıştı. Gazan Han, Geyhatu yıllarını telafi etse de, onun dönemi başka olumsuz iç ve dış gelişmelere sahne olmuştur. Bunlar içinde Anadolu’daki isyanlar önemli yer tutar. Bu İlhanlıların Anadolu’daki nüfuzlarının azalmasında önemli bir yer tutar. İlhanlıların Anadolu’daki nüfûzunun azalmasına yola açan bir diğer gelişme, Memlûkler karşısında üst üste alınan yenilgilerdir. Anadolu’da yaşanan sahipsizlik, İlhanlı merkezinde olduğu gibi Anadolu’daki Moğol idarecilerinin de bağlılıklarını gevşetmelerine ve daha da ötesi bağımsızlık düşüncesine kapılmalarına sebep olmuştur. Bu meyanda Ahmed Teküdar’ın Anadolu’daki kardeşi Kongurtay’ın, Horasan’da isyan hareketi başlatmış olan Argun ile haberleşmesi, İlhan Gazan zamanında Tagaçar Noyan ve Baltu isyanları ile Sülemiş isyanları (1298–1299), İlhan Ebu Said zamanında (1316–1335) Çobanoğlu Timurtaş isyanları sayılabilir (1327).

Anahtar Kelimeler: