Özet:

Onlu kat sayı ve onluk taban sistemini benimseyen Türkler, Köktürk ve Uygur Kağanlığı döneminde başka hiçbir dilde rastlanmayan “bir sonraki onluk taban” sayı sistemini kullanmıştır. Bu sistemde aralarında toplama ilişkisi olan sayılarda küçük sayı öne alınmakta, 10-90 arası sayılar için istenilen onlu yerine bir üst onlu söylenmektedir. Bu geleneği Sarı Uygurlar hâlen devam ettirmektedir. Türk lehçelerinin çoğunluğu onluk taban sistemini kullanmakla birlikte aralarında farklılıklar da görülür. Çağdaş Türk lehçelerinden Karaçay-Balkar Türkçesi 10’luk sistemin yanı sıra 30’tan itibaren “yirmilik”, Halaç Türkçesi ise “otuzluk” ve “kırklık” karma bir taban kullanır. Eski Türkçe döneminde Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türklerinin kullanmış oldukları ve temelde isimlerle bir sıfat grubu oluşturan ve ara sayılardan oluşmuş birleşik sayı yapısındaki sayı grupları ile Modern Türk lehçelerinden Kıpçak dil grubuna giren Karaçay-Balkar Türkçesindeki sayı grupları arasındaki benzerlik ve farklılıklar görülür. Karaçay-Balkar Türkçesinde sayı grupları standart Türkiye Türkçesindeki benzer kullanımların yanı sıra 20’lik taban sistemi üzerine kurulu karma bir yapıda oluşturulmuştur. 20’den büyük sayılarda eski Türkçenin bir uzantısı olarak değerlendirilebilecek “bla” sözcüğüne yer verilmiştir. Bunun yanı sıra Karaçay-Balkar Türkçesinde sayıların oluşumunda çarpma ve toplama işlemlerine eş zamanlı olarak başvurulduğu görülür.

Anahtar Kelimeler: